Во текот на изминатите две години од пандемијата, научниците и лекарите сфатија дека Ковид 19 има длабоки последици по менталното здравје, и на краток и на долг рок.
Уште на почетокот на пандемијата, стана јасно дека тешките случаи на Ковид 19 може да доведат до мозочен удар, депресија, анксиозност и конфузија. Се проценува дека во раните фази на инфекцијата, приближно секој четврти човек е депресивен и секој осми доживува анксиозност.
На долг рок, невролошките и менталните последици можат да бидат многу поголеми: студија објавена во „Лансет“ на 230.000 луѓе кои закрепнале од ковид 19 покажала дека на приближно една третина од нив им било дијагностицирано невролошко или психијатриско нарушување во рок од шест месеци по закрепнувањето.
Во истражување спроведено на околу 1.000 луѓе во САД со долгорочни симптоми на ковид-19, од нив 47 отсто пријавиле „мозочна магла“ или „мозочна магла“.
Што е „мозочна магла“?
Научниците во последниве месеци сфатија дека многу луѓе не можат да се опорават од Ковид со месеци. Луѓето кои патат од долг ковид честопати велат дека чувствуваат постојан замор, главоболки и „магла во мозокот“, што се манифестира со намалување на фокусот, концентрацијата, меморијата, будноста и наоѓањето зборови за време на разговор.
„Со долгорочен ковид, најчесто се опишуваат два симптома: исцрпеност, неспособност да се извршат некои едноставни физички дејства и „мозочна магла“, каде што чувствувате дека не ги користите вашите ментални способности на нормален начин. Некои луѓе 18 – 20 месеци, по основната болест, имаат сериозни па дури и онеспособувачки симптоми на болеста. Кога ги работевме пријавите за овој проект за долг ковид, кој ќе биде распореден во 30 центри низ Америка, доаѓаа пациенти да учествуваат во работилниците, бидејќи сакавме да ги знаеме нивните искуства. Имаше мои колеги кои го преболија ковидот и денес тие се целосно инвалиди. Не можат да излезат од дома 18 месеци по болеста без боца со кислород. Тие се когнитивно променети. Зборуваат бавно, им треба време да формулираат идеја, не можат да се сетат на некои поими“, изјави за Јутарњи лист др. Јанко Николиќ-Жугиќ, раководител на Катедрата за имунобиологија на Универзитетот во Аризона во Тусон.
Дали САРС-Ков-2 го инфицира мозокот?
Не е невообичаено да се забележат последици на мозокот по надминување на вирусната инфекција. Ова е забележано кај голем број вируси, вклучувајќи ги Зика, полио и грип. Но, нивоата на долгорочни ефекти врз менталното здравје се чини дека се повисоки по Ковид 19 отколку после, на пример, грип. Затоа, некои невронаучници сугерираат дека коронавирусот може да предизвика такви симптоми со напаѓање на мозочните клетки, како што тоа го прават ХИВ или херпес-вирусите. Но, неодамнешното истражување нуди поинаква слика.
„Иако вирусот може да влезе во мозокот, се чини дека таму не се реплицира, ниту директно го оштетува мозочното ткиво“, изјави Селена Спудих од Универзитетот Јеил.
Што открија аутопсиите на мозокот?
Спудих укажува на неколку обдукциски студии на луѓе кои починале по инфекција со коронавирус.
„Најдовме траги од вируси или вирусни протеини во мозокот, но ако вирусот навистина се размножи таму, би очекувале да видиме наслаги од контаминирани клетки. Но, тие не беа пронајдени. Инфицираните клетки, исто така, обично се опкружени со имунолошки клетки. но не беа пронајдени. во мозоците на луѓето со Ковид 19 “, рече таа.
Се чини дека два други фактори играат важна улога во ефектите што се гледаат во мозокот. Еден од нив е ефектот на вирусот врз крвните садови. Неколку студии открија абнормално згрутчување кај луѓе со тешки случаи на Ковид 19, што може да предизвика мозочен удар. Аутопсиите открија оштетување на крвните садови во мозокот по Ковид 19: клетките на садовите стануваат потенки, а самите крвни садови се чини дека испуштаат протеини кои би можеле да предизвикаат имунолошки одговор. Овој втор фактор, имунолошкиот одговор, дојде до израз како потенцијално најголем виновник кога станува збор за невролошките и менталните симптоми на ковид 19. Аутопсиите открија зголемена активност на клетките на имунолошкиот систем кои реагираат на инфекции и оштетување на мозокот.
Се чини дека два други фактори играат важна улога во ефектите што се гледаат во мозокот. Еден од нив е ефектот на вирусот врз крвните садови. Неколку студии открија абнормално згрутчување кај луѓе со тешки случаи на Ковид 19, што може да предизвика мозочен удар. Аутопсиите открија оштетување на крвните садови во мозокот по Ковид 19: клетките на садовите стануваат потенки, а се чини самите крвни садови испуштаат протеини кои би можеле да предизвикаат имунолошки одговор. Овој втор фактор, имунолошкиот одговор, дојде до израз како потенцијално најголем виновник кога станува збор за невролошките и менталните симптоми на ковид 19. Аутопсиите открија зголемена активност на клетките на имунолошкиот систем кои реагираат на инфекции и оштетување на мозокот.
Дали „мозочната магла“ е слична на „мозокот после хемотерапија“?
Невроонкологот др. Мишел Моње од Стенфорд и нејзините колеги видоа сличности помеѓу симптомите на „мозочна магла“ кај долготраен ковид и „мозокот после хемотерапија“, проблеми со размислувањето и меморијата што може да се појават по хемотерапија, зрачење и хормонска терапија.
Претходните истражувања покажаа дека симптомите кои го придружуваат третманот на ракот се предизвикани од имунолошкиот одговор на телото на лековите, што доведува до ослободување на хемикалии кои предизвикуваат воспаление и оштетување на мозочните клетки. За да дознаат дали нешто слично им се случува на луѓето со долгорочен КОВИД, Моње и нејзините колеги проучувале глувци заразени со Ковид.
„Најдовме навистина јасни паралели со хемо-мозокот“, изјави д-р Моње за New Scientist.
Нејзиниот тим го откри протеинот CCL11 кај глувците, кој од претходно беше поврзан со когнитивните проблеми кај луѓето. Понатаму, нивото на протеинот CCL11 се зголемува со возраста. Во друга студија, Моње и нејзините колеги следеле 63 пациенти со долгорочен ковид, а кај 48 од нив со долгорочни когнитивни симптоми било откриено дека имаат високи нивоа на протеинот CCL11. Кај преостанатите 15 кои „поминале“ без когнитивни проблеми, не е забележано високо ниво на тој протеин.
Дали ефектите на ковид врз мозокот се неповратни?
Моње верува дека успешното лекување на когнитивното оштетување кај пациентите со рак може да биде од корист и за пациентите со Ковид 19 со слични проблеми.
„Она што навистина ме охрабрува е тоа што знаеме дека во контекст на хемотерапијата, овој вид на оштетување не е траен. Тоа е порака на надеж“, вели др. Моње.
Сепак, не сите ефекти на Ковид врз мозокот и умот се предизвикани од имунолошки влијанија или згрутчување на крвта.
„Депресијата и анксиозноста се најчестите дијагнози за ментално здравје кои ги придружуваат случаите на Ковид 19, а многумина веројатно биле погодени од искуството на инфекција и болест, вели д-р Максим Такет од Оксфорд.
Но, научниците сè уште не знаат колку долго може да траат невролошките и психијатриските симптоми.
Д-р Такет и неговите колеги спроведоа студија која покажа дека околу една третина од луѓето имаат невролошки и ментални проблеми дури и шест месеци откако заболеле од ковида 19. Тимот планира да спроведе дополнителни истражувања за да ги испита дијагнозите 12 до 18 месеци по првичната инфекција.
Што може да помогне да се расчисти „маглата во мозокот“?
„За да ја расчисти „мозочната магла“, препорачуваме да се прават сите активности што ги знаеме кои помагаат во размислувањето и меморијата. Правете аеробни вежби. Можеби ќе треба да започнете полека, можеби само две до три минути неколку пати на ден. Иако не постои утврдена ‘доза’ на вежби за подобрување на здравјето на мозокот, се препорачува да работите 30 минути на ден, пет дена во неделата“, вели др. Ендрју Бадсон, невролог од Харвард.
„Јадете оброци во медитерански стил. Се покажа дека здравата исхрана која вклучува маслиново масло, овошје и зеленчук, јаткасти плодови и цели зрна го подобрува размислувањето, меморијата и здравјето на мозокот. Избегнувајте алкохол и дрога“, додава Бадсон, нагласувајќи ја важноста од добар сон.
„Спиењето е време кога мозокот и телото можат да ги исчистат токсините. Затоа погрижете се да му го дадете на вашето тело потребниот сон. Учествувајте во друштвените активности бидејќи ние сме социјални животни. Не само што друштвените активности придонесуваат за нашето расположение, туку и помагаат нашето размислување и меморија“, истакна Бадсон.
