Свети Григориј ПАЛАМА
1. Воскресението Господово претставува обнова на човечката природа, оживување, пресоздавање и враќање во бесмртниот живот на првородениот Адам, кој преку гревот бил усмртен, и со смртта бил вратен во земјата од која бил создаден.
На почетокот, кога бил создаден и повикан во живот, тој не видел никого од луѓето, зашто во тоа време не бил создаден ниту повикан во живот ни еден друг човек.
Откако преку вдахновението Божјо примил ЗДИВ на животот, првото нешто што го видел била жената, зашто Ева била првото човечко создание после него. Така и вториот Адам, Нашиот Господ, станувајќи од мртвите не видел никого од луѓето, затоа што од неговите блиски никој не бил присутен, а војниците кои го чувале гробот се вкочаниле од страв. Откако станал, Он меѓу сите други луѓе најпрво видел Жена, како што слушнавме кога денес Марко благовестеше: „А Исус, воскреснувајќи рано во првиот ден од неделата ѝ се јави најпрво на Марија Магдалена“ (Марко 16, 9).
2. Врз основа на кажаното изгледа дека Евангелистот јасно укажува и на часот во кој Господ воскреснал, т.е. во раното утро – и на тоа дека во истиот час на Воскресение најпрво ѝ се јавил на Марија Магдалина.
Меѓутоа, тој не зборува како понатаму сето тоа ќе им стане јасно на оние кои повнимателно ќе размислат. Непосредно пред тоа и тој, согласно со другите евангелисти, кажува дека токму таа Марија доаѓала и порано со останатите Мироносици на Христовиот гроб и кога видела дека е празен, си заминала. Оттаму е јасно дека Господ воскреснал пред утрото, кога таа
го видела Неговиот гроб. Определувајќи го тоа време (кога мироносиците пристигнале на гробот), тој не рекол само „рано“ (односно „утро“), како погоре, туку „многу рано“ (Марко 16, 2).
Следствено на тоа, тој тука не укажува на изгрејсонцето, туку на магловитата светлост која му претходи на хоризонтот. Обележувајќи го ова и Јован говори дека Марија Магдалина дошла рано, уште додека беше темно и видела како каменот од гробот е изваден (Јован 20,1).
Тогаш Марија не влегла сама во гробот, како што вели Јован, туку заминала од гробот без да го види Господа. Трчајќи дошла кај Петар и Јован, но не ги известила за Воскресението Господово, туку ги известила дека Тој бил изваден од гробот. Значи таа сѐ уште не знаела за Воскресението. На Господ едноставно не му било удобно да се јави во првиот час, туку по поминувањето на првиот час од денот (кога веќе сосема се разденило).
Меѓутоа, постои нешто што евангелистите замаглено го објавиле, кое сега јас ќе го објавам поради љубов кон вас. Значи, добрата вест за Воскресението Христово прва од луѓето ја примила од Господа Исуса Христа – Богородица, достојно и оправдано. Богородица пред сите Го видела Христос Воскреснат, и се насладила со неговите божествени зборови. Таа не само што го видела и чула со сопствените уши, туку и прва и единствена се приближила до Неговите пречисти нозе, иако евангелистите тоа не го соопштуваат отворено, зашто не сакаат Мајката да ја наведат како сведок, за да не им дадат на неверните причина за сомнеж (за Воскресението Христово).
Меѓутоа, сега по благодатта на Воскреснатиот, се обраќаме на верните и затоа што празникот ни налага за предмет на расудување да ги земеме Мироносиците, ние, држејќи се за зборовите на Оној кој рекол дека нема да остане ништо тајно што нема да постане јавно – ќе го покажеме и ова – дека Богородица прва го видела Воскреснат Христос.
4.Мироносиците биле оние жени кои го следеле Господа заедно со Неговата Мајка. Тие биле присутни и за време на спасоносните Страдања на Спасителот и се погрижиле со миро да го помазаат и припремат телото Господово за погреб. Кога Јосиф и Никодим успешно го замолиле Пилат да го земат телото на Владиката, кога го симнале од крстот и го покриле со покривки натопени со мириси, кога го положиле во камениот гроб, а на влезот на гробот ставиле голем камен, тука според зборовите на евангелистот Марко, гледајќи го сето тоа биле присутни Марија Магдалина и другата Марија, седејќи спроти гробот.
Со изразот „другата Марија“ тој ја означил Богородица. Таа е наречена и Мајка на Јаков и Јосија, кои биле синови на Јосиф Свршеникот. Освен нив, како што соопштува Лука, присутни биле и други жени кој го набљудувале погребот Господов, „по Него врвеа и жените што беа дошле со Исус од Галилеја и го видоа гробот и полагањето на телото Негово“.
„А тие беа Марија Магдалина и Јоана, Марија Јаковова заедно со другите“ (Лука 23, 55 и Лука 24, 10).
5. „А потоа се вратија, приготвија мириси и миро“ (Лука 23, 56), затоа што сѐ уште не можеле јасно да разберат дека Он е вистинскиот мирис на животот за оние кои со вера му пристапуваат, како и мирис на смртта за оние кои упорно не можат да поверуваат и дека мирисот на Неговата облека, односно Неговото тело, ги надминува сите мириси, дека името Негово е Излиено Миро, кое целата вселена ја исполни со божествен мирис.
Меѓутоа, мирото и мирисот ги припремале како за искажување на почит кон Погребениот, така и за ублажување на здивот на распаднатото тело, мислејќи дека ќе го сочуваат од помазување.
6. Тие припремиле миро и мириси. Саботата ја поминале одмарајќи се, (според старозаветната заповед) затоа што сѐ уште не дошла вистинската сабота и тие сѐ уште не ја дознале таа преблагословена Сабота, преточувајќи ја нашата природа од бездните на пеколот во светла и божествена небесна висина. „А во првиот ден од седмицата, многу рано, тие дојдоа на гробот, носејќи ги приготвените мириси“ (Лука 24, 1).
Матеј, пак, вели: „Кога измина саботата, на осамнување во првиот ден од седмицата, дојдоа Марија Магдалина и другата Марија да го видат гробот“ (Матеј 28, 1).
Јован, пак, вели дека, додека било мрак Марија Магдалина дошла сама. Марко вели дека првиот ден од седмицата дошле три жени (Марко 16, 2), додека тоа, дека Пасха била во првиот ден после Сабота го тврдат сите евангелисти. Што се однесува на времето, тие зборуваат за разденување на првиот ден од седмицата, многу рано, додека сѐ уште било мрак, тогаш кога светлината уште се меша со темнината, односно кога на хоризонтот се појавува зората што го најавува денот. Ако некој би сакал поточно да го определи времето, бојата на небото почнува да се менува околу деветиот час ноќе, кога до појавувањето на денот остануваат цели три часа.
7. Меѓутоа, се гледа дека кај евангелистите постои несогласување, не толку за времето на доаѓањето на Жените Мироносици на гробот, колку за бројот на жени. Како што реков, Мироносици имало многу, тие на гробот не доаѓале сите оддеднаш, туку на повеќе пати, во групи кои не биле цело време истите луѓе.
Сите доаѓале многу рано наутро, но не сите во исто време. Единствено Магдалина дошла повторно и подолго останала (на Христовиот гроб). Некои Евангелисти, заобиколувајќи ги другите жени кои дошле, ја спомнуваат само неа. Меѓутоа, мојот заклучок, собирајќи ги кажувањата на сите Евангелисти, како што реков и порано пред сите на гробот заедно со Марија Магдалина, дошла Богородица.
На овој начин нѐ учи највеќе евангелистот Матеј: „Кога измина саботата, на осамнување во првиот ден на седмицата, дојдоа Марија Магдалина и другата Марија да го видат гробот. И ете, стана голем потрес: ангел Господов слезе од небото, пристапи, го отстрани каменот од гробната врата и седна на него, лицето му беше како молња, а алиштата – бели како снег, а стражарите, уплашени од него, трепереа и беа како мртви“ (Матеј 28, 1-4).
8. Сите останати жени дошле откако земјата се потресла и стражарите се разбегале, наоѓајќи го гробот отворен, а каменот изваден. Меѓутоа, Богородица дошла за време на земјотресот и кога каменот се извадил, во часот, кога присутните стражари се преплашиле и се дале во бегство, Богородица не се уплашила, Таа се израдувала кога видела што се случило. Мислам дека поради Неа, Животоносецот го отворил гробот. Сето она што е горе на небесата, и доле на земјата, најпрво преку неа ни го открил. Тој поради Неа испратил ангел да заблеска како молња, за да може Богородица додека е сѐ уште мрак, благодарејќи на изобилната светлост на ангелот, да го види не само празниот гроб, туку и сложените повои кои сведочеле за Воскресението на Погребениот.
9. Истиот оној, архангел Гаврил бил и сега благовесник на Воскресението. Оној кој на почетокот рекол: „Не плаши се Марија, зашто си нашла милост пред Бога (Лука 1,30) и сега, гледајќи дека дошла на гробот, повторно доаѓа и се симнува да ѝ го објави истото на Приснодева, да ѝ благовести Воскреснување од мртвите, на Оној Кој од Неа бессемено се родил, да го тргне каменот и да го покаже празниот гроб и погребните платна, за така сведоштвото да го направи веродостојно.
Ангелот се обрна кон жените и им рече: „Не бојте се, знам дека Го барате Исуса распнатиот, не е овде, воскресна, како што беше рекол; дојдете и видете го местото, каде што лежел Господ“ (Матеј 28, 5-6; Марко 16, 6). Ангелот рекол: „Иако гледате дека стражарите се преплашени, вие не плашете се, затоа што знам дека го барате Исуса распнатиот. Тој стана, не е овде. Вратите, платната и печатите на пеколот, смртта и гробот не можеа да го сопрат, бидејќи Он е Господ на нас бесмртните и небесни ангели и само Он е Господар на сите.
Погледнете го местото на кое лежел Господ. „Побрзајте кон учениците Негови, па јавете им дека воскреснал од мртвите“.
10. И како излегоа брзо од гробот, тие со страв и голема радост отрчаа да им соопштат на учениците Негови (Мат. 28, 8). Исто така сметам дека Марија Магдалина и останатите жени кои дошле во тој час сѐ уште чувствувале страв, затоа што не го сфатиле значењето на зборовите на ангелот, ниту, пак, биле во состојба во потполност да ја прифатат светлината за да гледаат јасно и да разберат што се случило, додека Богородица почувствувала голема радост, затоа што сфатила што ѝ соопштил ангелот и целата станала светлост, станувајќи сосема исчистена и божествено облагодатена, цврсто знаејќи ја вистината во сè и верувајќи во архангелот, затоа што пред многу години познавајќи ги неговите дела го сметала за достоен со голема доверба во него. Како би можело да се случи, богомудрата Дева, која присуствувала на тие настани, да не сфати што се случило? Таа го видела земјотресот и големиот ангел како во вид на молња се симнува од небото, ја видела вкочанетоста на стражарите, поместувањето на каменот, празниот гроб и големото чудо на залепените со смирна и алое и неискинати плаштаници во кои го немаше телото и покрај тоа радосниот изглед и благовестието на ангелот.
Заминувајќи после таа благовест, Марија Магдалина како да не го слушнала ангелот, кој можеби и не зборувал поради неа, туку забележала само дека гробот е празен, додека воопшто не ги забележала повоите и трчајќи отишла кај Симон Петар и другиот ученик, како што раскажува Јован.
11. Придружувајќи се на останатите жени, Мајката Божја, за тоа време повторно оди на тоа место од каде што пристигнала – како што вели Матеј – каде што ги сретнал Исус говорејќи: Радувајте се! (Матеј 28, 9). Гледате ли дека Мајката Божја пред Марија Магдалина го видела Оној Кој заради нашето спасение плотски страдаше, беше погребен и воскресна? А тие се приближија, ги опфатија нозете Негови и Му се поклонија. Како што само Богородица го сфатила значењето на она што е објавено кога заедно со Марија Магдалена слушнала ангелска благовест за Воскресението, така и сега, кога заедно со другите жени го сретнала Синот, нашиот Бог, прва помеѓу нив го видела и го препознала Воскреснатиот и пристапувајќи, се фатила за неговите нозе, станувајќи на тој начин апостол на апостолите.
Од Јован дознаваме дека Марија Магдалина не била со Мајката Божја во моментот кога на враќање од гробот ја сретнал и ѝ се обратил Господ. Тогаш отрча и дојде (Марија Магдалина) при Симона Петра и при другиот ученик, кого Исус го љубеше, и им рече: „Го дигнале Господа од гробот и не знам каде Го положиле“ (Јован 20, 2).
Како би можела таа да рече дека Господ „го зеле и некаде го положиле, но не знаеме каде“, дека го видела, дека го допрела со рацете и го слушнала Неговиот глас? Дури и откако Петар и Јован дотрчале до гробот, ги погледнале повоите и влегле, велат дека Марија Магдалина плачејќи стоела надвор, покрај гробот.
12. Гледате ли дека таа не само што не Го видела Господа, туку немала ни слушнато за Воскресението? И кога ангелот ѝ се јавил и ја запрашал:
„Жено, зошто плачеш?“, таа повторно одговорила така, како да е Христос мртов. Па дури и кога се свртела и кога Го видела Христа, повторно не сфатила што се случува, туку на неговото прашање „зошто плачеш?“, одговорила исто, сѐ додека Он не ја повикал по име и не ја уверил дека е жив. Тогаш и таа му пристапила, барајќи да ги прегрне неговите нозе, а Он ѝ рекол: „Не ме допирај“. Оттаму дознаваме дека Он, тогаш кога ѝ се јавил на Својата Мајка и жените кои биле со Неа, само на Богородица ѝ дозволил да ги прегрне Неговите нозе, иако Матеј тоа го кажува и за другите жени, не сакајќи, поради причините на кои укажавме претходно, Мајката да ја истакнува кај таквите работи.
13. Откако Приснодева Марија прва дошла на гробот и прва ја примила добрата вест за Воскресението, по неа дошле и многу други. Тие го виделе извадениот камен и слушнале ангели, а на враќање после овие зборови се разделиле. Едните, како што кажува Марко, побегнале од гробот, зашто ги фатило страв и трепет и на никого ништо не кажале, зашто се плашеле (Марко 16, 8).
Другите ја следеле Мајката Божја, го виделе Владиката и ги слушнале Неговите зборови. Магдалина дошла кај Петар и кај Јован и кога заминала од таму повторно дошла на гробот – сама. Кога тие заминале била удостоена самата да Го види Господа и дека тоа ѝ го рекол (Јован 20, 18). Марко зборува за тоа, дека ова гледање било рано наутро, односно на самиот почеток на денот, откако настапило утрото. Меѓутоа, тој не тврди дека Воскресението се случило тогаш и дека тоа било прво Негово јавување.
14. Ние ги истраживме делата на Мироносиците и погоре имаме докажана согласност во четирите Евангелија за нив. Учениците кои на самиот ден на Воскресението слушнале од Мироносиците и Петар, од Лука и Клеопа, дека Господ е жив и дека Го виделе, не поверувале, за што Он ги укорил кога подоцна, биле сите заедно и им се јавил. Бидејќи многу пати им се јавил покажувајќи дека е жив, тие не само што поверувале, туку тоа и насекаде го проповедале: „Нивниот звук се разнесува по целата земја, а нивните зборови до краиштата на вселената“ (Псалм 18, 4), тие, пак, отидоа и проповедаа насекаде; и Господ го поткрепуваше словото нивно со чудеса, што се јавуваа (Марко 16, 20), зашто чудата и знаците биле неопходни сѐ додека словото не било објавено по цела земја. Ако чудата се потребни за покажување и утврдување на Вистината која се проповеда, тогаш од друга страна, не чудата, туку знаците се потребни на оние кои даваат збор, за да покажат дали цврсто поверувале. Какви знаци се тоа? Такви, кои произлегуваат од делата, зашто се вели: „покажи ми ја верата преку делата твои“ (Јаков 2, 18) и „Кој е меѓу вас мудар и умен, нека ги покаже преку своето добро однесување делата свои во кроткост и мудрост“ (Јаков 3,13).
Кој би го сметал за побожен човекот кој има божествен, голем и возвишен, небесен ум, ако престојува во порочни дела и е прикован за земјата и за земните работи?
15. Никаква корист нема од тоа, браќа, ако некој каже дека има божествена вера, а притоа нема дела кои на таква вера ѝ одговараат.
Каква корист им донесоа на лудите девојки светилките во кои немаше масло, односно дела на љубов и сочувство? Што му донело обраќањето до праотецот Авраам на богатиот, кој немал сочувство за Лазар и затоа страдал во неизгасливиот оган? Која била вредноста на неговата подготвеност да ја послуша поканата за свадба, кога не бил облечен во духот на добрите дела што доликува на божествен брак и брачна одаја? Тој беше повикан и тој имаше совршена вера, седеше таму со тие свети гости, но беше осуден и засрамен затоа што беше облечен во злобно однесување и дела, и бидејќи рацете и нозете му беа безмилосно врзани, беше фрлен во огнот на пеколот, каде што има плач и чкртање со заби.
16. Тоа да не го вкуси никој од оние што Христос ги повикал, туку, со вера покажувајќи во сѐ правилен живот, да се удостоиме да влеземе во брачната одаја со чиста радост, вечно да пребиваме со светиите – таму, каде што е живеалиштето на сите кои се радуваат. Амин.
Превод: Андријан Ѓорѓиев, студент на Теологија
Извор Повардарска епархија, Православна светлина
