Џејмс ТАБОР
(библиски научник и професор по антички јудаизам и рано христијанство на Катедрата за религиозни студии на Универзитетот во Северна Каролина во Шарлот, каде што предава од 1989 година)
Во средата, Исус почнал да прави планови за Пасха. Тој испратил двајца свои ученици во градот за да подготват голема гостинска соба на вториот спратт каде што можеше да се собере тајно и безбедно со својата внатрешна група. Подоцнежната христијанска традиција го датирирала последниот оброк на Исус со неговите ученици во четвртокот навечер и неговото распнување во петок. Сега знаеме дека тоа не е точно, запто во петкот бил Сабат, како и во саботатова е еден слободен ден. Последната храна на Исус била во средата навечер, а во четвртокот бил распнат на крст. Исус никогаш не ја јадел Пасхата.
Збунетоста настана затоа што сите евангелија велат дека се брзало да се симне неговото тело од крстот и да се закопа пред зајдисонце затоа што близу била САБАТ, односно саботниот ден. Сите претпоставуваа дека референцата за САБАТ треба да биде сабота, па затоа распнувањето мора да било во петок. Меѓутоа, како што знаат Евреите, самиот ден на Пасха е исто така САБАТ или ден за одмор, без разлика во кој работен ден се паѓа. Во 30-та година од нашата ера, петок, 15-ти од еврејскиот месец Нисан, исто така бил САБАТ, така што се случувале два САБАТИ-петок и сабота.
Изгледа дека Матеј го знаел тоа, бидејќи вели дека жените кои го посетиле гробот на Исус дошле рано наутро во неделата по двата САБАТИТИ. Оригиналниот грчки збор е во множина. Евангелието според Јован зачува попрецизна хронологија на она што се случило. Јован прецизира дека последната вечера во средата навечер била пред гозбата на Пасха. Тој, исто така, забележува дека кога обвинителите на Исус го предале да биде распнат во четврток наутро, тие не влегле во дворот на Пилат затоа што би биле осквернети и немало да можат да ја јадат својата традиционална пасха или седер оброк во четврток навечер.
Дури во средата наутро, Исус сè уште имал намера да ја јаде Пасхата во четвртокот навечер. Како глава на својот дом, Исус би се собрал со својата мајка, неговите сестри, жените што дошле со него од Галилеја, можеби некои од неговите блиски поддржувачи во Ерусалим и неговиот Собор од дванаесет. Но, нешто тргнало страшно наопаку, така што сите негови планови за Пасха биле променети.
Исус планирал специјален оброк во средата навечер сам со својот Собор од 12 членови во горната соба на гостинската куќа во долниот град. Настаните во изминатите неколку дена ги доведоа работите во криза и тој знаел дека конфронтацијата со властите е неизбежна. Во наредните денови тој очекувал да биде уапсен, предаден на Римјаните, а можеби и распнат. Тој намерно ги избрал времето и местото — Пасхата во Ерусалим — за да се соочи со моќните сили. Тој цврсто верувал дека ако тој и неговите следбеници се принесат себеси, ставајќи ја својата судбина во Божјите раце, дека Божјото царство ќе се појави. Тој намерно исполнил две пророштва на Захарија: јавање во градот како Цар на ждребето и симболично ги отстранува предавниците од Божјиот дом.
Во одреден момент тој ден, Исус дознал дека Јуда Искариот, еден од доверливиот Совет од 12, склучил договор да го уапси. Неговиот живот се чини дека се одвивал според некој библиски план. Зарем Давид не напишал во Псалмите: „Дури и мојот пријател во градите, во кој имав доверба, кој јадеше од мојот леб, ја крена петицата против мене“? Историјата има чуден начин да се повторува. Повеќе од сто години претходно, учителот на праведноста кој ја водел заедницата на свитоците од Мртвото Море го цитирал токму тој Псалм кога еден од неговиот внатрешен совет го предал.
Кога Јуда Искариот сфатил дека планот за вечерата вклучува повлекување за молитва во Гетсиманската градина по оброкот, тој нагло ја напуштил групата. Нашата најрана приказна за последниот оброк во средата навечер доаѓа од Павле, а не од некое од нашите евангелија. Во писмото до неговите следбеници во грчкиот град Коринт, напишано околу 54 н.е., Павле пренесува предание што вели дека го добил од Исус.
Исус, ноќта кога беше предаден, зеде леб, заблагодарувајќи се, го скрши и рече: „Ова е моето тело скршено за вас; правете го ова во спомен на мене“. На ист начин, ја зеде чашата и по вечерата, велејќи: „Оваа чаша е Новиот завет во мојата крв; правете го тоа онолку често колку што ќе ја пиете, во спомен на мене“. Овие зборови, кои им се познати на христијаните како дел од Евхаристијата или мисата, се повторуваат само со мали варијации кај Марко, Матеј и Лука. Тие претставуваат олицетворение на христијанската вера, столбот на христијанското Евангелие: целото човештво е спасено од гревовите со жртвеното тело и крвта на Исус.
Која е историската веројатност дека оваа традиција, заснована на она што Павле рекол, дека го добил од Исус, го претставува она што Исус го рекол на последниот оброк? На секој еврејски оброк се крши леб, се дели вино и се кажуваат благослови над секој. Но, идејата да се јаде човечко месо и да се пие крв, дури и симболично, е целосно туѓа за јудаизмот и ја исклучува веројатноста дека Исус користел такви симболи. Значи, од каде потекнува овој јазик? Ако прво се појави кај Павле, а тој, всушност, не го добил од Исус, тогаш кој бил неговиот извор?
Најблиски паралели се одредени грчко-римски магични обреди. Мораме да земеме предвид дека Павле пораснал во грчко-римската култура на градот Тарсус во Мала Азија, надвор од земјата на Израел. Тој никогаш не се сретнал и не разговарал со Исус; врската што тој тврди со Исус е визионерска. Второ, и уште поконкретно, Евангелието според Јован ги раскажува настаните од таа вечера во средата, но нема апсолутно никакво повикување на овие зборови на Исус. Она што го пишува Јован е дека Исус седнал на вечерата, според сите индикации, обична еврејска трпеза. По вечерата, тој станал, зел леген со вода и крпа и почнал да им ги мие нозете на своите ученици како пример за тоа како учителот и господарот треба да се однесуваат како слуга, дури и кон своите ученици. Тогаш Исус почнал да зборува за тоа како треба да биде предаден, а Јован ни кажува дека Јуда нагло го напуштил оброкот.
Евангелието според Марко е многу блиско во своите теолошки идеи до оние на Павле. Се чини веројатно дека Марко, пишувајќи една деценија по Павловиот извештај за Тајната вечера, ја вметнал оваа традиција: „јади од моето тело и пиј ја мојата крв“ во своето Евангелие, под влијание на она што Павле тврди дека го примил.
И Матеј и Лука ги засноваа своите наративи целосно на Марко, а Лука е непосреден застапник и на Павле. Се чини дека сè доаѓа до Павле. Она што навистина ни е потребно за да го решиме ова прашање е независен извор од некој кој е христијанин, но не под влијание на Павле.
За среќа, во 1873 година, во една библиотека во Константинопол се појавил токму таков текст. Се нарекува Didache и датира од почетокот на 2 век од нашата ера. Насловот Didache на грчки значи „поучување“, а неговиот целосен наслов е Учењето на дванаесетте апостоли. Тоа е еден вид ранохристијански прирачник за упатства, веројатно напишан за кандидатите за христијанско крштевање да го проучуваат. Има многу етички упатства и опомени, но и делови за крштевањето и Евхаристијата, светиот оброк со леб и вино. И тука доаѓа изненадувањето. Не се спомнува виното што претставува крв или лебот што претставува месо.
Доцна таа ноќ, по оброкот и неговите разговори, Исус ја водеше својата група од 11 ученици надвор од долниот град, преку долината Кидрон до густата, затскриена шума со маслинови дрвја наречена Гетсемане, во подножјето на Маслиновата Гора. Било доцна, а учениците на Исус биле уморни и поспани. Спиењето било последното нешто што му паѓало на Исус на ум. Почнал да се чувствува многу вознемирен, исплашен и длабоко тажен. Тој сакал да се моли за сила за искушенијата за кои знаел дека наскоро ќе започнат.
Марко ни кажува дека се молел ако е можно, чашата да му биде отстранета. Исус ги поттикнал своите ученици да се молат со него, но оброкот, виното и доцниот час го зеле својот данок; сите заспале. Потоа веќе знаете што следело.
