Американскиот претседател Џо Бајден и украинскиот претседател Володимир Зеленски денеска потпишаа историски договор во име на нивните земји на самитот на Г7 што денеска и утре се одржува во Италија.

Станува збор за билатерален историски договор кој беше потпишан на дури 10 години.

Да потсетиме, Украина од почетокот на руската инвазија има потпишано 15 билатерални безбедносни договори со голем број земји – од Обединетото Кралство до Франција и Германија до Италија. Она што е интересно за договорот потпишан со САД денес е дека за него не е потребно одобрение од Конгресот, а потенцијалната идна администрација на Доналд Трамп би можела да го поништи.

Бајден претходно изјави дека гаранциите за Украина ќе бидат исти како оние за Израел, покривајќи ја финансиската и воената помош, како и можноста за заедничко производство на оружје. По потпишувањето на историскиот договор, Бајден и Зеленски одржаа заедничка прес-конференција.

„Ова е документ без преседан. Денеска е навистина историски ден“, изјави украинскиот претседател Володимир Зеленски за договорот што го потпиша со Џо Бајден.

Тој е убеден дека „најсилниот договор” ќе ги зачува „човечките животи и дека содржи одредби за „чекори за одржлив мир” по завршувањето на војната. „Русија е вистинска глобална закана”, нагласи тој. Тој ја пофали „храброста на американските граѓани и украинските војници кои го овозможија договорот“.

Тој ѝ се заблагодари на Америка за континуираната поддршка на неговата земја. Рече дека е горд на украинскиот народ и она што успеал да го направи за време на војната во неговата земја. Нагласи дека договорот вклучува борбени авиони Ф-16 и друго оружје што Украина долго време го бара.

„Ние работиме на тоа долго време“, истакна тој. Тој најави дека Украина наскоро ќе добие „ескадрили“ авиони. Украина со месеци бараше авиони Ф-16, а досега Данска, Холандија, Норвешка и Белгија се обврзаа да ги испратат во таа загрозена земја.

Зеленски тврди дека договорот содржи клучна компонента што Украина долго време ја бара. „Нашиот безбедносен договор е мост за членството на Украина во НАТО“, рече тој. Зеленски не го крие задоволството што американските власти одлучија да ги искористат запленетите финансиски средства за финансирање на воените напори во Украина.

„Руските средства треба да се користат за заштита на животите на Украина“, рече тој.

Бајден рече дека договорот ќе им овозможи на двете земји да ја прошират размената на разузнавачки информации, да продолжат со обуката на украинските војници и да инвестираат во индустриската база во Украина за Киев да може самостојно да произведува муниција.

Американскиот претседател е убеден дека договорот ќе ја направи Украина „силна, одржлива и издржлива“. Тој потврди дека Америка го зголемува притисокот врз Русија. Додаде дека американското Министерство за финансии јасно стави до знаење дека секоја банка во светот што работи со санкционирани руски банки ќе биде санкционирана и самата.

Тој објасни дека рускиот претседател Владимир Путин зависи од приходите од енергетските проекти, кои треба да бидат нарушени со воведување нови санкции. „Путин нема да нѐ подели, а ние ќе стоиме со Украина додека не победат во оваа војна“, рече Бајден.

Билатералните договори на Украина со моќните западни земји се сметаат за привремено решение, односно еден вид „замена“ за влезот на Украина во полноправно членство во НАТО. Сепак, јасно е дека таквите договори немаат ни приближно иста сила како членството во НАТО.

Како и со другите билатерални договори, договорот со САД нема да бара Америка воено да ја брани Украина. Сепак, договорот би можел да ѝ олесни на Украина да влезе во мировни преговори со Русија, бидејќи Киев ќе има одредени гаранции за помошта што ќе ја добие во случај на натамошен руски напад.

Украина има горчливо искуство со вакви договори. Потписниците на Будимпештанскиот договор од 1994 година, кој повикуваше на почитување на независноста и суверенитетот на земјите, не застанаа во одбрана на Украина кога Русија го анектираше Крим во 2014 година.

Во билатералните безбедносни договори стои дека во случај на иден руски напад врз Украина, страните ќе се консултираат во рок од 24 часа за да утврдат мерки за спротивставување и одвраќање на агресијата. Формулацијата „иден напад“ не е конкретно дефинирана во договорот.

Коментирајќи го договорот, советникот на Бајден за национална безбедност Џејк Саливан рече дека „потпишувањето на овој договор испрати сигнал до Русија за нашата одлучност“.

„Со потпишувањето на ова, на Русија ќе ѝ испратиме и сигнал за нашата одлучност. Ако Владимир Путин мисли дека може да ја надмине проукраинската коалиција, тој се лаже. Тој едноставно не може да чека толку долго, а овој договор ја покажува нашата решителност и континуирана посветеност“, рече Саливан.

„Со овој договор, исто така ги обезбедуваме обврските на Украина за реформи и следење на крајната употреба на оружјето што го снабдуваме“, објасни советникот на Бајден.

Саливан нагласи дека Украина ѝ дала корисни лекции на американската војска, вклучително и оние за употреба на беспилотни летала во војна. Тој тврди дека „САД ќе имаат корист од согледувањата и искуството на Украина, нејзините иновации на бојното поле и лекциите научени од фронтот“.

Лео Литра, соработник на Европскиот совет за надворешни односи, рече дека е важно да се биде јасно за границите и целта на безбедносните гаранции. „Договорите за безбедносна соработка се дизајнирани да ја направат поддршката за Украина предвидлива и мерлива, но тие не се приближуваат до обезбедување инструменти што би можеле да го заменат членот 5 на НАТО за колективна одбрана“, рече Литра.

Односите меѓу Бајден и Зеленски веќе некое време се подобруваат. Бајден му се извини на Зеленски за доцнењето во обезбедувањето пари за Украина преку Конгресот, а Киев е исто така задоволен бидејќи конечно доби дозвола да гаѓа воени цели во Русија, особено оние кои се одговорни за нападите врз регионот Харков. Инаку, ова беше прва средба на двајцата лидери од декември.

Во меѓувреме, лидерите на земјите-членки на групата Г7, која ги обединува најголемите светски економии, денеска се согласија за договор за обезбедување заеми во вредност од 50 милијарди долари за Украина со помош на каматата собрани од замрзнатите руски средства, откако Москва започна инвазија на нејзиниот сосед во 2022 година.

Портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, одговори дека обидите на Западот да ги земе приходите од замрзнатите руски средства се криминални и ќе доведат до одговор од Москва кој би бил многу болен за Европската унија.