Барт ЕРМАН

Мојот претходен пост ја сумираше сеопфатната порака на писмото до Галатјаните; во овој можам да навлезам малку подлабоко во историските прашања за авторството, датумот и поводот.

Како и Римјаните и 1 и 2 Коринтјаните, меѓу научниците нема сомнение дека Павле го Посланието до Галатјаните. Карактеристично е неговата тема, теолошки поглед, начин на аргументација, стилот на пишување и така натаму. Многу од темите/прашањата што ги обработува овде се повторуваат во неговото Послание до Римјаните, иако под сосема различни околности. Во обете писма тој сака да нагласи главна поента од неговата евангелска порака, дека оправдувањето (да се биде исправен пред Бога) доаѓа само преку смртта и воскресението, а не преку почитување на еврејскиот закон; но додека во Римјаните тој го објаснува своето евангелие со релативно мирни и одмерени (дури и страсни) термини, во Галатјаните тој е во напад против христијанските мисионери кои се спротивставуваат нему и на неговата порака, и на сите негови преобратеници кои се на нивна страна.

Посланието до Римјаните обично се смета за последно од преживеаните писма на Павле; постојат дебати за датирањето на Посланието до Галатјаните. Некои научници го сметаат за едно од неговите најрани писма, во 48 или 49 година, но повеќето мислат дека е поверојатно напишано во средината на 50-тите години, приближно во исто време како и коринтските преписки, но до различни христијани, со различни проблеми, поврзани со различни „лажни“ идеи на други христијански учители.

На блогот понекогаш дискутирам за изгубени списи од раното христијанство што би сакал да ги видам да се појават еден ден, а има малку што би сакал да ги видам повеќе од оние што ги создале (под претпоставка дека некои биле) непријателите на Павле меѓу христијаните. Не знам колку од неговите противници биле писмени, но можеби некои од нив биле, а нивните напади врз него и одбраната на сопствените ставови би биле фасцинантни и проникливи. Меѓу нив, особено би сакал да видам што неговите противници во Галатија имале да кажат за себе. Моето претчувство е дека тие биле подеднакво агресивни и самоуверени во своите ставови како што бил Павле во своите.

Како и со сите Павлови писма, единствениот начин да се разбере Посланието до Галатјаните е да се открие неговиот оригинален контекст, „приликата“ за која Павле го напишал, а единствениот начин да се открие неговата прилика е внимателно да се прочита самото писмо и да се бараат индиции. Во овој случај не е тешко да се најдат. Павле ги основал црквите во регионот Галатија (како што посочив: во современа Турција – централниот дел што оди од север кон југ) додека патувал низ регионот. Тој се разболел; луѓето таму го вратиле во здравје; тој ги преобратил; и црквата била (или црквите биле) основани. Неговите преобратеници биле незнабошци, кои секако се поклонувале на пагански богови.

Откако Павле си заминал, пристигнаа други христијански мисионери кои проповедаа различно евангелие од Павловото. Според нив, кое го проповедаа со сила и енергија, овие пагански преобратеници во христијанството требаше да станат Евреи. Павле, според нив, сосема грешел во тоа. Тие очигледно тврделе дека тој ја расипал евангелската порака што ја проповедале самите следбеници на Исус, учениците во Ерусалим (и братот на Исус, Јаков, водачот на таа најважна христијанска заедница).

За жал, не знаеме точно што всушност рекле овие антипавлови мисионери, како го аргументирале својот став, какви „докази“ навеле. Но, можно е да се проверат некои работи. Се чини веројатно дека тие инсистирале дека бидејќи Исус бил еврејскиот месија, испратен од еврејскиот Бог, до еврејскиот народ, во исполнување на еврејскиот закон, тогаш очигледно е дека да се биде следбеник на Исус значи да се биде Евреин. Исус, за нив, не го укина законот, туку го исполни законот. И така ќе прават и неговите следбеници. Секако дека ќе го сторат тоа. Следењето на еврејскиот спасител на еврејскиот народ значеше да се стане Евреин.

А тоа значеше почитување на законите на Светото писмо. Кога Бог им ги дал законите на Евреите, неговиот избран народ, очекувал од нив да ги почитуваат. Зошто инаку би ги дал овие закони преку својот голем пророк Мојсеј? Ако некој сака да припаѓа на Божјиот народ, тоа значи да ги следи овие закони. Бог не се предомислил за тоа што е исправно, а што погрешно. Ако сакате да припаѓате на Божјиот народ, ги следите Божјите закони. Ја почитувате саботата; ги следите законите за кошер храна (без свинско месо; без школки; итн.); ги почитувате еврејските свети денови; а ако сте маж, се обрежувате. Обрежувањето е дел од „вечниот завет“, како што самиот Бог го кажува во Светото писмо. Тој е вечен. Не е привремен. Сите од Божјиот народ – па, мажите – ќе го имаат белегот на заветот на себе. Тие ќе бидат обрежани.

Мисионерите, кои инсистирале на почитување на еврејскиот закон за следбениците на еврејскиот Исус, веројатно самите биле преобратеници од паганството. Еден доказ за ова е (забележително) саркастичниот коментар на Павле во 5:12, дека тој посакува неговите противници „кои ве вознемируваат“ да „се осакатат себеси“. Со други зборови, тој се надева дека кога самите ќе се обрежат, ножот ќе се лизне. Буквално грчкиот збор вели „дека ќе бидат отсечени“.

Според гледиштето на противниците на Павле, ова разбирање дека следењето на Исус значи почитување на еврејскиот закон било и отсекогаш било христијанската порака. Павле, за нив, бил иноватор, прогласувајќи лажно евангелие што самиот го измислил извртувајќи го она што го кажале и продолжиле да го кажуваат најраните апостоли – самите ученици на Исус.

Според гледиштето на противниците на Павле, ова разбирање дека следењето на Исус значи почитување на еврејскиот закон било и отсекогаш било христијанската порака. Павле, за нив, бил иноватор, кој прогласувал лажно евангелие што самиот го измислил извртувајќи го она што го кажале и продолжиле да го кажуваат најраните апостоли – самите ученици на Исус.

Павле одговара со пишување писмо во жежок гнев. Тој не се спротивставува. Како што посочив во претходниот пост, тој ја започнува книгата со наведување дека секој што проповеда евангелие кое се разликува од она што тој го проповеда е проколнат од Бога. Неговото е единственото вистинско евангелие. Причината зошто тој дава дел од својата биографија во поглавја 1-2 е за да ги докаже своите квалификации. Тој не ја добил својата евангелска порака од апостолите пред него (а потоа ја изопачил). Тој дури и не се *состанал* со ниту еден од нив со години откако го примил евангелието. Тој го примил своето евангелие директно од самиот Христос, кој му се јавил по воскресението. И така, секој што не се согласува со него не се согласува и со Христос и со Бога.

Секој што мисли дека мора да го држи законот не направил нешто непотребно. Тие апсолутно погрешно разбрале што е спасение и не успеале да го постигнат, не препознавајќи дека Христос и само Христос може да донесе обновен однос со Бога.

Сепак, ова не значи дека следбеникот на Исус ќе води „беззаконие“. Напротив, само оние што се во Христос ќе можат да живеат морален и исправен живот. И така, последните две поглавја ги изложуваат некои од етичките наредби на животот во Христос.

Противниците на Павле жестоко не се согласувале со овие ставови. Тие несомнено го кажале тоа со жестокост. Мислам дека е многу жално што ја добиваме само Павловата страна на аргументот, страната што стана дел од христијанскиот канон. Што би дале да видиме што ќе кажат како одговор!

(Д-р Барт Ерман, професор по религиски студии на Универзитетот во Северна Каролина. Автор на десетици книги за Новиот завет и раното христијанство, автор и уредник на бројни книги, од кои некои се на листата на првите пет бестселери на Њујорк Тајмс (на пример, „Исус тоа не го кажа“ – научна студија трансферирана во приказна за тоа кој ја менувал Библијата и како) и еден од најпризнатите научници кога станува збор за Новиот завет, неодамна поканет од грчката Влада (и платен за тоа) да држи предавања на оваа тема, со посебен нагласок на историскиот Исус, христијанските апокрифи итн. Себеси се претставува како човек кој го минал патот од „христијански фундаменталист“ до скептик кој не верува во Бог од Библијата.)