Д-р Барт ЕРМАН
Во моите претходни натписи пишував за лекцијата што некогаш ја предавав на Универзитетот Рутгерс за тоа како различните библиски автори се справуваат со проблемот на страдањето – проблемот за тоа како може да има такво ужасно страдање во свет за кој се вели дека е контролиран од љубезен и семоќен Бог (кој затоа го сака најдоброто за луѓето и може да го обезбеди). Многу од моите студенти, како што истакнав, мислат дека има лесен одговор: страдаме поради „слободната волја“ дадена на луѓето од Бога. Ако не бевме слободни да сакаме и мразиме, да правиме добро и да правиме лошо, ќе бевме само роботи или компјутери, а не луѓе. Ако Бог сакал да создаде луѓе, за разлика од машините, нужно треба да бидеме слободни да ги повредуваме другите. И многу луѓе го прават тоа, често на ужасни начини.
Дали тоа го решава проблемот? Нормално дека се занимававме со тоа прашање во мојот клас. Еве како разговарав за тие прашања во мојата книга за страдањето, Божјиот проблем: Како Библијата не успева да одговори на нашето најважно прашање – Зошто страдаме (Оксфорд Универзитетот Прес, 2008).
******************************
Всушност, беше прилично лесно да им покажам на моите студенти некои од проблемите со ова стандардно модерно објаснување дека страдањето доаѓа од слободната волја. Да, можете да ги објасните политичките махинации на конкурентските политички сили во Етиопија (или во нацистичка Германија или во Советскиот Сојуз на Сталин или во древните светови на Израел и Месопотамија) тврдејќи дека луѓето лошо се справиле со слободата што им била дадена. Но, како можете да ја објасните сушата? Кога удира, тоа не е затоа што некој избрал да не врне. Или како ги објаснувате ураганите кои го уништуваат Њу Орлеанс? Или цунами брановите кои убиваат стотици илјади преку ноќ? Или земјотреси, одрони од кал, или маларија или дизентерија? И така натаму.
Згора на тоа, тврдењето дека слободната волја стои зад сите страдања отсекогаш било малку проблематично, барем од мисловна перспектива. Повеќето луѓе кои веруваат во слободна волја, дадена од Бог, исто така веруваат
во задгробен живот. Веројатно луѓето во задгробниот живот сè уште ќе имаат слободна волја (и тогаш нема да бидат роботи, нели?). А сепак нема да има страдања (наводно) тогаш. Зошто луѓето ќе знаат како да ја применуваат слободната волја на небото ако не знаат како да ја применуваат на земјата?
Всушност, ако Бог им дал на луѓето слободна волја како голем дар, зошто не им ја дал интелигенцијата што им е потребна за да ја искористат за да можеме сите заедно да живееме среќно и мирно? Не можете да се расправате дека тој не можел да го стори тоа, ако сакате да се расправате дека бил моќен. Освен тоа, ако Бог понекогаш интервенира во историјата со цел да се спротивстави на одлуките на слободната волја на другите – на пример, кога ги уништи египетските војски на Егзодусот (тие слободно решија да ги угнетуваат Израелците) или кога ги хранеше мноштвото во пустината во деновите на Исус (луѓе кои избраа да одат да го слушнат без да спакуваат ручек), или кога тој се спротивстави на злобната одлука на римскиот гувернер Пилат да го уништи Исус со воскреснување на распнатиот Исус од мртвите – ако понекогаш интервенира за да се спротивстави на слободната волја, зошто не го прави тоа повеќето од времето? Или навистина, цело време.
На крајот на денот, би требало да се каже дека одговорот е мистерија. Не знаеме зошто слободната волја функционира толку добро на небото, но не и на земјата. Не знаеме зошто Бог не ја дава интелигенцијата што ни е потребна за да ја спроведеме слободната волја. Не знаеме зошто понекогаш го прекршува слободното вежбање на волјата, а понекогаш не. Но, проблемот е во тоа што ако на крајот прашањето се реши со тоа дека е мистерија, тогаш веќе немаме одговор. Признаваме дека нема одговор. Решението на слободната волја, на крајот, води до заклучок дека не можеме да разбереме, иако замислуваме дека даваме одговор.
Како што се испоставува, тоа е еден од вообичаените одговори што ги тврди Библијата. Едноставно не знаеме зошто има страдање. Но, другите одговори во Библијата се исто толку чести – всушност, уште почести. Со мојот клас во Рутгерс сакав да ги истражам сите овие одговори, да видам што мислат библиските автори за таквите работи и да проценам што имаат да кажат.
Врз основа на моето искуство со класот, решив на крајот на мандатот дека сакам да напишам книга за тоа, студија за страдањата и библиските одговори на тоа. Но, колку повеќе размислував за тоа, толку повеќе сфаќав дека не сум подготвен да ја напишам книгата. Во тоа време имав само 30 години, и иако имав видено многу од светот, сфатив дека не сум го видел речиси доволно. Ваквата книга бара години размислување и размислување, како и пошироко чувство за светот и поцелосно разбирање на животот.
Сега сум постар дваесет години [Во ред, со овој блог пост триесет и пет години постар!] и можеби сè уште не сум подготвен да ја напишам книгата. Вистина е, видов многу повеќе од светот во текот на овие години. Самиот сум доживеал многу повеќе болка и сум ги видел болката и бедата на другите, понекогаш одблиску: скршени бракови, неуспешно здравје, рак кој ги одзема саканите во цутот на животот, самоубиство, дефекти при раѓање, деца убиени во автомобилски несреќи, бездомништво, ментална болест – можете да направите свој список на вашите изминати дваесет години. И прочитав многу: геноциди и етничко чистење не само во нацистичка Германија туку и во Камбоџа, Руанда, Босна и сега Дарфур; терористички напади, масовно гладување, епидемии антички и модерни, лизгања од кал што убиваат 30.000 Колумбијци во еден удар, суши, земјотреси, урагани, цунами.
Сепак, дури и со дваесетгодишно дополнително искуство и размислување, можеби нема да бидам подготвен да ја напишам книгата. Но, претпоставувам дека за уште дваесет години, со ужасното страдање што го чека овој свет, можеби сè уште се чувствувам исто. Затоа решив да напишам сега.
