Во годинава кога одбележуваме 120 години од славното Илинденско востание, и од загинувањето на апостолот на македонското револуционерно движење Гоце Делчев, како и 130 години од формирањето на ВМРО, антологиjата со македонски револуционерни народни песни „Јунак падна, бајракот не падна“, на проф. д-р. Марко Китевски, е убава посвета на сите познати и непознати херои од илинденскиот период. Тој е најпродуктивен македонски фолклорист, кој во својот работен век објави 70-ина книги како и околу 400 други прилози, објавени во периодиката во Македонија и во странство, кои имаат извршено влијание врз науката за фолклорот. Во предговорот на оваа антологија е истакнато дека песните што се поврзуваат со Илинден се создавани во период подолг од еден век, што зборува за односот на македонскиот народ кон Илинденското востание, еден клучен настан од нашата национална историjа. Овие песни го опеваат самото востание, подготовките за него, како и настаните што му следувале. Тоа значи дека опеваат период од дваесетина години, десетина години пред востанието и исто толку години потоа. Годините што му претходеле на востанието се карактеристични по тешкиот живот на македонскиот народ, репресалиите врз него, но се значаjни и по подготовките за востанието, нараснатата национална свест, свеста за потреба од организирана борба за ослободување. Колку песната им значела не само на востаниците туку и на обичниот народ може да се види по тоа што некои настани се опеани веднаш по крвавите борби. Во празничното интервју за весникот ВЕЧЕР со професорот разговараме за неговата најнова антологија за револуцинерните песни и за опеаните илинденци, за неговите истражувања во фолклористиката, но и за видувањата на моменталната општествено политичка ситуација во државава.

Елизабета АРСОСКА

Фото: Ѕ.ПЛАВЕВСКИ

-Професоре, во антологијата „Јунак падна, бајракот не падна“ испеана е пораката што ја испратил Александар Туртунџов од бесилка: „Ако ме мене обесат, нека се живи браќа ми, поарни ќе се од мене“. Дали ние, нивните потомци го заслуживме овој оптимизам?

Во друга песна се пее: „ќе настанат рожбите му,/ па ќе газат трагите му,/ па ќе носат бомбите му,/ па ќе носат пушката му,/ па ќе носат сабјата му…“ Итн. Иако оваа песна пее за, во крв задушеното Илинденско востание, иако опева многу жестоки битки со многу жртви, иако го опева загинувањето на најистакнатите херои од овој период, оваа песна не е песна на  поразот и малодушноста, напротив, тоа е песна на оптимизмот и надежта. Е, сега, што се однесува до тоа дали ние го заслуживме овој оптимизам, можам да речам дека не само што не го заслуживме туку заслуживме да бидеме презрени и поругани, како што вели нашиот народ. Затоа што не ги почитуваме овие личности, не ги афирмираме нивните подвизи, нивното херојство, А тие момчиња, како што вели американскиот новинар и публицист Алберт Сониксен, умирале „не помалку драматично од првите маченици на христијанството“. Без нивната акција и без нивната саможртва, ние не ќе ја имавме денешнава држава и денешнава слобода. Ете, дојдовме до ова дереџе, некој да се мајтапи со патриотизмот, а ние тоа немо да го гледаме. Патриотизмот да се осудува, а предавството да се велича како патриотизам. Да доаѓаат од надвор разни натрапници, „лицем светци, срцем в’лци“ и кон нас да се однесуваат како кон идиоти. Да ни кажуваат што е подобро за нас како ние да сме малоумни. Еднаш да ни го вртат часовникот, друг пат да не советуваат да работиме на балкански начин, трет пат да не советуваат дека тоа што смрди треба да го голтнеме откако ќе ги затвориме очите и ќе си го затнеме носот. Но така е кога не се најде маж што ќе им каже дека најпрвин треба со личен пример да ни покажат како се прави тоа. Да замижат и да го голтнат тоа нешто што многу смрди.

Целото интервју прочитајте го на овој линк