На денешен ден во 534 година во Византија стапил на сила Јустинијановиот законик, главниот закон на тогашното Византиско Царство. Документот е еден од најважните историографски извори за историјата на правото. Со него се обедини законот на територијата на целата поранешна империја и овозможи поефикасна судска администрација.

Законот, со некои мали измени, важеше до крајот на Византиската империја и падот на Константинопол во 1453 година.

Оригиналниот документ повторно е пронајден во 13 век во Болоња, па го привлече вниманието на многу правници од доцниот среден век. Потоа стана основа за правото на многу европски земји, сè додека не беше заменет со национални устави во 18 и 19 век.

Потреба од нов закон во доцната антика

Кодексот бил еден од првите потези на императорот Јустинијан, кој потекува од скопско Таор. Царот бил многу запознаен со законот и сакал со својот кодекс да ја обедини судската администрација во целата држава. Пред него секој регион имал посебни правила и закони, кои Јустинијан ги сметал за варварски и навел дека на државата и треба закон кој ќе важи за сите субјекти.

Јустинијан станал византиски император во 527 година, а кодексот стапил на сила дури седум години подоцна. Законот не бил донесен од самиот Јустинијан, но тој бил еден од најголемите проекти на Византиската империја во кој учествувале значајни аристократи и правници од Илирик на запад до Левант на исток. Тие со години собирале информации за законите низ целата земја за да го направат конечниот правен документ прифатлив за секого.

Codex Juris Civilis вовел некои нови правни практики

Законот ги дефинирал основите на византиската држава: ги опишал овластувањата на императорот Јустинијан и неговите наследници, ја пропишувал рамката за сите видови договори (од трговски и банкарски до меѓународни), а исто така пропишувал и казни. Треба да се напомене дека за новиот кодекс се интересирале и граѓаните на Империјата, бидејќи во него се дефинирани некои нивни права.

Codex Juris Civilis го потврдил правото на приватна сопственост и го дефинирал неговото наследство. Со ова Јустинијан ја израдувал византиската аристократија која потоа го поддржала во создавањето на документот. Законот, исто така, ја заштитил христијанската вера, криминализирајќи ги паганските практики и еретичките групи. Црквата добила и список на својот имот, а државата и го гарантирала правото да владее со манастирите и другите свети институции.

Тој ги дефинирал правата на жените и робовите

Од перспектива на 21 век, кодексот е интересен во однос на заштитата на правата на жените. Со својот документ Јустинијан станал најголем феминист на своето време бидејќи на жените им дал право на наследство кога немало директна машка линија. Освен тоа, државата инвестирала средства за поддршка на вдовиците кои чувале куќи од своите сопрузи и добивале помош од посебен фонд за вдовици. Законот исто така забрани принуден брак.

И робовите со радост го дочекаа законот, барем оние што знаеја да читаат. Законот го поедностави процесот на ослободување на робовите, правејќи го попристапен, но и формално признат процес. Казни биле пропишани и за злоставувачите на робовите. Јустинијан исто така прецизно ги дефинирал основите за развод, наведувајќи ја прељубата, злоупотребата или напуштањето како доволни за поништување на бракот. Иако доби критики од религиозните кругови, овој закон беше одобрен од мнозинството граѓани во Константинопол и неговиот углед се зголеми.

Јустинијановиот законик стапил на сила на 30 декември 534 година. Иако во таа година неговите генерали веќе војувале во Персија и Северна Африка, по објавувањето на кодексот Јустинијан целосно се посвети на својот втор план: обновувањето на Римската империја. Иако често е запаметен по неговата надворешна политика и војни, византискиот император остави најголема трага во историјата на правото. Некои од неговите закони биле применети дури и во раниот модерен век, кога тие продолжиле да бидат релевантни.