Од книгата „Несвети, а свети“ на архимандрит Тихон Шевкунов

Во тоа време, ако некој прашаше за името на најнезгодната личност во Печори, нема дилема дека секој би одговорил дека е тоа и благајникот на Псков-Печерскиот манастир, архимандрит Натанаил.

Свештениците и почетниците би биле едногласни во ова, како и монасите и мирјаните, комунистите од печерската управа на КГБ и мештани неистомисленици. Се работи за тоа дека отец Натанаило по карактер беше повеќе од незгоден човек.

Во моментот кога го запознав, тој беше старец со продорен и прониклив изглед. И во зима и во лето беше облечен во стар избледена мантија со распорени рабови. На задната страна обично носеше платнена торба која можеше да содржи се, од суварки што ги донела како подарок некоја баба, до милион рубљи.

За манастирот благајник, и суварките и рубљите претставуваа исклучителна вредност бидејќи дека тоа им било испратено од Самиот Господ. Сите овие вредности, отец Натанаило ги префрлаше од едно место на друго и ги криеше во некоја од неговите тајни ќелии и магацини.

Финансиите на манастирот беа под надлежност на отец Натанаил и тој целосно ги контролираше. А парите имаше за што да се потрошат зашто секој ден во манастирот на трпеза седеа околу четиристотини ходочасници и сто монаси. Освен тоа, мораше да се финансираат безбројни манастирски поправки и секојдневни потреби на браќата, а пред се, имаше и помагање на сиромашните, примање гости, подароци за официјалните лица и многу повеќе.

Никој не знаеше како е отецот успеваше финансиски да се справи со сето ова. На неговите раменици беше целата канцелариска работа. Освен тоа, се грижеше и за редот на дневните долги служби, за обврските на манастирскиот секретар, тој одговараше на писмата на луѓето кои му се обратаќаа на манастирот со разни прашања, му помогаше на игуменот кога требаше да разговара со службените лица на советската влада, што, по правило, беше нешто многу
непријатно и др.

Нормален човек би се разболел само да ги наброи сите тие обврски, а отецот Натанаил ги извршуваше енергично и педантно што понекогаш се прашувавме дали останало нешто во него освен црквовната бирократија.

Покрај сè друго, отец Натанаило имаше обврска да не чува нас. Не треба да има ни најмалку сомнеж дека тоа го правеше со својата со неговата природна педантерија. Тајно не гледаше, не следеше и прислушуваше за да не направи некој од нас нешто што ќе биде противречно со манастирскиот устав или на штета на манастирот.

Искрено кажано, ние бевме страшно невнимателни и такви дојдовме дојде во манастирот, така што беше навистина беше потребно некој да не држи на око.

Отец Натанаило имаше навика секогаш да се појавува кога најмалку очекуваш. Да речеме, штом младите ќе се обидеа да го избегнат слушање и седнуваа некаде на древните манастирски ѕидови со намера да се одморати, да разговараат и да се загреат на сонце, ненадејно ќе се појавеше отец Натанаил, како да паднал од небото, ќе почнесе да се тресе со брадата и ќе почнеше да им држи лекција со својот силен и речиси пискав глас, што монсасите едвај ќе чекаа и ќе дадеа се само да заврши таа тортура.

Поради својата ревност, отец Натанаил буквално ниту јадеше, ниту спиеше. Тој беше вистински подвижник. Да речеме, пиеше само обична вода и никогаш никој не го видел како пие чај, додека на ручек едвај ќе изедеше една петтина
од она што беше сервирано. За време на вечерата внимаваше на нас, седејќи на масата со празна чинија пред него.

Отец Натанаил имаше толку многу енергија што беше неверојатно. Се прашувавме кога воопшто спие. Дури и ноќе капаците на прозорците од неговата ќелија пуштаа светлина. Старите монаси говореа дека или се моли или ги брои во ќелијата купиштата рубљи и копејки собрани во текот на денот.

Тој уредно го пакуваше огромно богатство во снопови и ги средуваше малите нешта во вреќи. Кога ќе го завршеше тоа, ќе почнеше да пишува упатства и објаснувања, подготовки за утрешната богослужба, бидејќи никој како отец Натанаил
не ги знаеше толку добро сите детали за сложениот манастирски живот.

Сепак, дури и да му беше исклучено светлото во ќелијата, тоа воопшто не значеше дека барем за некое време можеме да се сметаме за слободни и надвор од негова контрола. Напротив, целата божествена ноќ отец Натанаил можеше да се појави во секое време на кое било место со намера да провери дека некој случајно не оди по манастирот, што беше строго забрането.

Се сеќавам како останавме доцна една зимска ноќ како гости кај еден од браќата, на кого му беше именден, и како се трудевме да стигнеме до нашите келии незабележани. Одеднаш, само пет чекори подалеку – ликот на отец Натанаил излегувазе од темнината. Се смрзнавме од страв, но, на наше големо изненадување, тоа набрзо го сфативме, отец Натанаило не нè забележа. Тој се однесуваше многу чудно. Едвај ги влечеше нозете и се тетеравеше подгрбавен под тежината на вреќата.

По кратко време видовме како ја прескокна ниската ограда на градината и легна на снегот. Ни помина помислата дека најверојатно умрел! Почекавме малку, а потоа претпазливо му пријдовме воздржувајќи го здивот. Отец Натанаил лежеше на снегот и спиеше. Само спиеше! Дишеше рамномерно, па дури и ‘рчеше. Под неговата глава ја имаше торбата
што ја прегрнал со двете раце. Се сокривме зад капелата за вода за осветување и одлучивме да не се поместиме од таму додека не видиме што ќе се случи понатаму. Стоевме таму еден час смрзнувајќи се на студот.

Во еден момент ненадејно го видовме отец Натанаил како стана сталожено, го истресе снегот што беше напаѓал врз него, ја префрли торбата на грбот и како ништо да не се случило продолжи по својот пат.

Тогаш ништо не ни беше јасно. Дури подоцна постарите монаси, кои долго време го познаваа отецот Натанаил, објаснија дека тој тогаш бил многу уморен и дека едноставно сакал да дремне и тоа на начин што ќе му биде удобно. Тоа удобно значеше лежење, бидејќи во ќелијата спиеше исклучиво во седечка положба. За да не си дозволи спиење на кревет, решил да дремне на снегот.

Незгодниот лик на таткото на Натанаил доаѓаше посебно до израз кога се работеше за моќната советска држава, особено кога почнуваше да несовесно се меша во животот на манастирот. Се вели дека отец Натанаил му дал многу лукав совет на големиот игумен, архимандритот Алипиј, кога се нашол во неволја поради притисок на владата.

Тоа се случило на крајот на шеесеттите. Како што е познато, тогаш сите граѓани на Советскиот Сојуз мораа да учествуваат на изборите, а монасите гласаа во гласачката кутија во манастирската трпезарија, под надзор на игуменот.

Во една прилика, првиот секретар на регионалниот комитет на Псков дознал дека таму некои пореметени монаси ја имаат таа привилегија да не одат на гласачко место, што е вистински апсурд.
Поради тоа бил многу лут, па жестоко ги прекорил своите подредени поради несоодветна толеранција кон црковните луѓе.

Веднаш издал наредба отсега, како и сите советски граѓани, и монсасите да мора да гласаат како и сите советски граѓани на гласаките места според адресата на живеење. Се вели дека тогаш отец Натанаил му шепнал на игуменот
Алипиј исклучително лукав план.

Таа година изборите паднаа во недела. По Светата Литургија од манастирот тргнала свечена литија. Построени во долга колона од двајца, монасите поминале низ целиот град за конечно да стигнат на избирачкото место, носејќи напред гоем крст и икони. Но, тоа не било се. Бидејќи е вообичаено да се одржи молитва за секоја важна работа, свештенството започнало со молитва веднаш по пристигнувањето во салата каде се гласало.

Исплашени до смрт, службениците се обиделе да се побунат, но не успеале. Отец Алипиј строго ги прекинал, предупредувајќи ги да не вознемируваат граѓаните во исполнувањето на нивната уставна должност како што доликува
и како што е обичај. По гласањето, монасите се вратиле во свечена поворка
до манастирот.
Не е потребно да се нагасува дека на следните избори гласачката кутија уште од рано наутро ги чекала монасите во манастирската трпезарија.

(Продолжува)