Последното интервју на Меган Луис со библискиот експерт, Барт Ерман, за фалсификатите за животот на Исус:
Меган ЛУИС:
Не се случува секој ден да зборувате за некое возбудливо ново откритие во библиските студии. Реткост е еден текст да преживее, особено целиот. Уште поретко е целосен текст што содржи цела проповед одржана од Исус. Па, возбудена сум што можам да кажам дека денес е еден од тие денови. Д-р Барт Ерман е со мене за да зборува за неговиот став за еден фасцинантен нов текст откриен неодамна во Египет.
Добредојдовте во „Погрешно цитирање на Исус со Барт Ерман“, единствената емисија каде што шесткратниот автор на бестселери на „Њујорк тајмс“ и светски познат библиски научник открива многу фасцинантни, малку познати факти за Новиот завет, историскиот Исус и подемот на христијанството. Јас сум Меган Луис. Да почнеме.
Здраво на сите, и добредојдовте во „Погрешно цитирање на Исус“. Жал ми е што морам да кажам дека мојот мал вовед таму беше мала првоаприлска шега. Иако мислам дека сите би биле многу возбудени поради такво откритие, не е пронајден таков текст. И ако беше пронајден, мислам дека веројатно ќе имаше некои многу валидни прашања за неговата автентичност, што ме води до вистинската тема на денешната епизода: современи фалсификати на ранохристијански текстови. Не е толку сензационално како сосема нова проповед на Исус, но мислам дека веројатно е исто толку интересно. Исто така, имаме вести за претстојната мини-серија од две предавања на Барт, и конечно, ќе завршиме со избор на прашања од публиката. Па, Барт, како си? Тажно, очигледно, бидејќи нема нов текст за кој да се зборува.
Барт ЕРМАН:
Многу тажно, се надевав дека помеѓу нашето соопштение и денес, тоа ќе се појави. Работите понекогаш се појавуваат, а понекогаш се автентични – честопати не се. Па ќе зборуваме за оние што не се.
Меган ЛУИС:
Ќе биде добро. Пред да навлеземе во техничките детали и сите тие работи, дали имате омилен фалсификат – современ фалсификат на антички текст?
Барт ЕРМАН:
Како што се испостави, имам омилена книга, делумно затоа што ја направил научник – не некој што се обидува да заработи пари од продажба на замислена книга за Исус, туку научник по грчки и латински јазик кој предавал на Универзитетот Принстон во 1930-тите и 40-тите години. Се викал Пол Колман-Нортон. Тој бил во Втората светска војна, стациониран во Француско Мароко и имал слободно време. Тој бил во посета на џамија, а водачите му покажале една древна книга што ја имале, збирка арапски списи. Тој ја прелистувал и пронашол страница залепена во неа, на пергамент, на грчки – дел од коментар на Евангелието по Матеј. Не можел да ја фотографира, па ја препишал рачно. Подоцна, внимателно ја погледнал и се покажало дека има непозната изрека на Исус. За нив зборувавме во претходна епизода – тие се нарекуваат аграфи, изреки на Исус што не се наоѓаат во канонските евангелија. Во овој коментар, тоа беше проповед за текстот во Евангелието по Матеј каде што Исус предвидува што ќе се случи кон крајот на времето. Исус вели дека луѓето ќе бидат фрлени во надворешната темнина каде што има плач и крцкање со заби – позната фраза. Но, во овој ракопис, учениците одговараат: „Но, учителе, што е со луѓето кои немаат заби?“ А Исус вели: „Не грижете се. Оние кои немаат заби ќе добијат заби.“
Колман-Нортон мислел дека тоа е навистина смешно. По војната, тој објавил статија во списание за библиски студии во кое го опишува своето откритие, го толкува ракописот и ја споделува оваа анегдота. Луѓето претпоставувале дека е вистинска, но тоа била целосна измама. Знаеме затоа што мојот учител, Брус Мецгер, кој бил студент на Колман-Нортон на Принстон во 1930-тите, рекол дека Колман-Нортон ја раскажувал таа шега на часовите. Па Мецгер ја разоткрил. Не е фалсификат на целото евангелие, туку дел од едно, и не знаеме зошто го направил тоа – можеби само за да биде смешен или да види дали може да се извлече неказнето.
Меган ЛУИС:
Тоа е неверојатно. Ми се чини чудно некој да направи фалсификат со шега внатре.
Барт ЕРМАН:
Направивме епизода за Тајното евангелие по Марко, и некои луѓе мислат дека Мортон Смит се обидувал да види дали може да се извлече неказнето.
Меган ЛУИС:
Сега, веќе разговаравме за антички фалсификати, а имате неколку книги на оваа тема. Какви искуства сте имале со документи фалсификувани во современиот период, луѓе кои се обидуваат да ги претстават како автентични антички текстови?
Барт ЕРМАН:
Постојано добивам прашања за Исус – особено за „изгубените години“. Во Новиот завет, постојат два периода на изгубени години: се раѓа Исус, потоа ја имаме приказната за него на 12 години во храмот, и тој не се појавува повторно сè додека не наполни околу 30 години. Луѓето се прашуваат што правел тогаш. Честопати прашуваат: „Дали е вистина дека отишол во Индија?“ или „Дали е вистина дека отишол во Египет?“ Идејата е дека некој од мал град како Назарет не би можел да има таков увид или интелигенција освен ако не ја научил на друго место. Постојат евангелија кои го тврдат ова, а луѓето ги цитираат.
Меган ЛУИС:
Едната е „Непознатиот живот на Христос“, од каде што мислам дека потекнува приказната за Индија. Како авторот тврдел дека ја „открил“?
Барт ЕРМАН:
Интересен опис. Повеќето луѓе денес го знаат од англиска публикација од 1926 година, но првично е објавена во 1894 година на француски јазик од руски воен дописник по име Николас Нотович. Тој тврдел дека кон крајот на 1880-тите патувал низ Индија и сретнал будистички учители кои му раскажувале приказни за некој по име „Иса “ (приближно арапскиот термин за Исус). Тие рекле дека во нивната традиција имало списи за Иса .
Нотович продолжил во Тибет, го посетил манастирот Хемис и научил повеќе од игуменот. Подоцна, си ја скршил ногата, бил вратен во манастирот и додека се опоравувал, игуменот му покажал тибетска книга за Иса. Нотович си зел белешки и подоцна ја објавил својата книга, раскажувајќи ги овие приказни.
Меган ЛУИС:
Какви детали имало за изгубениот живот на Исус во Индија?
Барт ЕРМАН:
Според Нотович , Исус, на 13 години, се придружил на караван во Индија за да учи кај мудреците од Истокот. Тој живеел со Брамини, ги проучувал Ведите, но се изјаснувал против кастинскиот систем. Брамините смислувале завера да го убијат, па тој избегал во тибетски манастир за да го проучува будизмот, а потоа отишол во Персија за да учи од зороастријците. На 29 години, се вратил и ја започнал својата служба – објаснувајќи зошто неговите идеи личат на источната мисла.
Меган ЛУИС:
Како беше разоткриена како измама?
Барт ЕРМАН:
Кога англиската верзија излезе во 1926 година, таа предизвика голем интерес, но беше откриена 30 години претходно. Една Англичанка која ја прочитала француската верзија отишла во манастирот и прашала – рекле дека ниту еден Русин не го посетил и дека не знаат ништо за книгата. Подоцна, еден научник го интервјуирал игуменот, кој потврдил дека не постои таков посетител или книга. Научниците, исто така, посочиле и неверојатности. Денес, никој не мисли дека е автентична.
Меган ЛУИС:
Дали авторот се обидувал да изнесе теолошка поента или станува збор за шема за заработка?
Барт ЕРМАН:
Тој заработи многу пари од тоа. Обично, овие фалсификати се за профит или за да се разбуди имагинацијата, а не за да се изнесе сериозна поента.
Меган ЛУИС:
Друг интересен текст е „Распетието на Исус од очевидец“. Каква приказна претставува тој текст?
Барт ЕРМАН:
Ова го објавил еден германски научник во 1890-тите, тврдејќи дека пронашол латинско писмо од еврејски есен во Ерусалим, напишано години по распнувањето. Писмото го опишува животот и смртта на Исус без никакви натприродни елементи – без чуда, без воскресение. Наместо тоа, Исус е спасен од крстот од Јосиф од Ариматеја и Никодим (исто така Есен), преживува шест месеци, а потоа умира од раните.
Меган ЛУИС:
Дали на научниците им беше тешко да докажат дека ова е измама?
Барт ЕРМАН:
Не баш, особено откако свитоците од Мртвото Море открија какви биле всушност Есените. Писмото наводно е напишано седум години по распнувањето, но ги споменува Матеј, Марко, Лука и Јован, што е невозможно. Еден научник по име Мартин Дибелиус го разоткрил како кондензирана верзија на претходно рационалистичко дело од Вентурини (почетокот на 1800-тите), во кое се тврди дека Исус го преживеал распнувањето.
Меган ЛУИС:
Дали имаше теолошка поента тука, или само уште една шема за заработка?
Барт ЕРМАН:
Ова имаше теолошки агол – промовираше натуралистички опис на смртта на Исус. Но, беше побиен кога Дибелиус покажа дека го копирал делото на Вентурини .
Меган ЛУИС:
Дали имало некои современи фалсификати кои речиси се прогласиле за автентични?
Барт ЕРМАН:
Најблиску до тоа е Тајното евангелие по Марко, кое го разгледавме. Многу научници сè уште дебатираат за него, но мислам дека е современ фалсификат од Мортон Смит – ако е така, тоа е една од најголемите научни измами на 20 век.
Меган ЛУИС:
Дали мислите дека е можно да се фалсификуваат некои пократки фрагменти или помали ракописи, или е премногу лесно за научниците да ги откријат?
Барт ЕРМАМ:
Потешко е да се откријат пократки текстови. На пример, Евангелието по Јуда (откриено и објавено во 2006 година) беше внимателно потврдено. Но, Евангелието за жената на Исус (коптски фрагмент каде што Исус вели „Жена ми“) првично беше потврдено, но подоцна беше разоткриено како фалсификат. Потоа, тука е и „ Кодот на Да Винчи“, кој тврди дека е заснован на факти – Исус се оженил со Марија Магдалена и имал потомци. Тоа не е фалсификат, туку се заснова на лажни идеи.
Меган ЛУИС:
Некои идеи од современите фалсификати – како што е тоа дека Исус е оженет, има деца или патува во Индија – опстојуваат во популарната свест. Зошто овие идеи толку силно привлекуваат внимание?
Барт ЕРМАН:
Луѓето копнеат по нешто посветкаво од стандардната наука. Книги како „Заговорот за Пасхата“ (во кој се тврди дека Исус ја лажирал својата смрт) или „ Кодот на Да Винчи“ се продаваат затоа што се возбудливи. Но, самата вистина е фасцинантна – повеќето луѓе едноставно не ја слушнале. Затоа сме тука: да споделиме што научниците навистина знаат, што е доволно изненадувачки без да измислуваме работи.
Прашања од публиката:
- Како го датираме Евангелието според Марко ако најраните ракописи се многу подоцна?
ЕРМАН:
Датумите на ракописите не се еднакви на датумите на составувањето. За Марко, ги разгледуваме внатрешните индиции (на пр., упатувања на уништувањето на Ерусалим во 70 година од н.е.) и надворешните цитати (на пр., Јустин Маченик го цитира Марко до 150 година од н.е.). Повеќето научници го датираат Марко околу 70 година од н.е.
- Што е Библијата за вас – историја, фикција, водич во животот?
ЕРМАН:
Библијата не е една книга, туку 66 книги, секоја изучувана поединечно. Како збирка, тоа се авторитативни текстови за христијанството. За мене, таа е историска и културна основа, која нуди длабоки сознанија – со некои се согласувам, со некои не.
- Во Марко 2:9, Исус ги простува гревовите на парализираниот. Дали ова значи дека неговата смрт не била неопходна за прошка?
ЕРМАН:
Исус изговара прошка (не „Јас простувам“), одразувајќи ја древната врска помеѓу гревот и болеста. Општото гледиште на Марко е дека Исус умрел како откупнина за гревовите (Марко 10:45). Тензијата помеѓу простувањето и помирувањето не се решава лесно.
- Можете ли да препорачате книги од христијански научници кои не се согласуваат со вашите заклучоци?
ЕРМАН:
Мојот учебник за Новиот завет вклучува библиографии на дела од христијански научници. Мојот коавтор за најновото издание, Хуго Мендез, е христијански научник. Критичката наука не е по природа антихристијанска – таа се однесува на докази.
