Голи Оток бил островски затвор низ кој, според некои проценки, поминале нешто помалку од 20.000 луѓе, главно информбировци, луѓе обвинети дека биле поддржувачи на Сталин за време на неговиот конфликт со Тито.

Како и оние кои едноставно некому му замериле.
Од островот не можело да се побегне ниту во лудило. Но, сепак, на еден човек му успеа…

Мато Гелиќ од селото Јањац кај Зеница е единствениот човек кој успеал да побегне од Голи Оток.
Уапсен е кога имал неполни 18 години и тоа само затоа што одвреме-навреме се дружел со проблематични момчиња.

Она за што беше обвинет е дека сакал да го убие Тито, поради што завршил во озлогласениот логор. Тито требало да биде убиен во Зеница. Да, се разбира, во 1958 година.

За време на СФРЈ, Голи Оток бил затвор, работен логор и центар за тортура за политички затвореници. Основан е во 1949 година по налог на раководството на Комунистичката партија. Како што вели, Мато избегал само по каприц, бидејќи не му дозволиле, како што налагаше тогаш новиот закон, да користи годишен одмор.

Никогаш немаше да побегнам, дете, да не беше за инает! Главата ми е луда, а јас сум млад и силен како бик. Излезе нов закон дека од затвор може да се оди во една година, од десет до петнаесет дена.

Му пишав на таткото да ми испрати одело и пари за патувањето. Ја продаде кравата. Стигнува пакетот и го прашувам Ненад командантот, може ли да одам сега? Тој вели дека не може.

Зошто не може?, го прашав. Не си добар, вели тој.

А не беше така. Ги бркав петте стандарди во работилницата, работев во сабота, а во сабота добиваа награди за пет кутии цигари!

Штом пристигнете во затвор, ве ставаат во групата „би“. Ако не се подобриш, влегуваш во групата „це“, ако си подобар преминуваш во „а“. Потоа те следи годишниот.

Секогаш останував во „би“, изјави Мато.

Одбивањето на командантот да му даде дозвола да си оди дома, предизвика големо незадоволство на Мато.

„Ми вели, ќе одиш следната година. Реков, јас имам да поминам во затворот уште толку да лежам, па дефинитивно ќе си одам дома другата година.
Му реков “тогаш ќе побегнам од тебе“.

Вели, твое е да трчаш, а наше е да те фатиме.

Откако ги измамил чуварите дека има посетител, Мати се упатил право кон пристаништето.
На тоа место имаше многу луѓе, поточно околу 3.600, од ​​цела Југославија кои сакаа да ги посетат своите најблиски.
Имаше и многу бродови, некои воени, некои товарни и цивилни.
Не го интересираше тоа, колку што беше врзан чамецот на управникот кој личеше на глисер. Врзан за камен трупец. Јажето беше дебело, не можеше да се сече во еден потег.

Откако украл нож, се приближил што поблиску до чамецот, преправајќи се дека чека некого додека држи цигара во устата.
Додека јажето се стегаше за време на брановите, Мато пукна еднаш, двапати, три пати…
И тогаш тој скокна, притисна копче и чамецот тргна.

Тие пукале по него, иако Мато не го слушна тоа поради мешавината на страв и возбуда.
Помина преку каналот, а во последните 200 метри го изгасна моторот за да не удри во брегот. Решил да плива, а потоа да пешачи по ридот директно до Велебит.

Дотогаш милицијата веќе пристигнала од Јаблан и со комбе го блокирала целиот автопат. Тој талкал по планините 12 дена и 12 ноќи. Излегол во Алан, па во село Пазариште. Деновите ги минувал жеден, изгорен од сонцето. Животот му го спасиле селаните на кои тој случајно наишол. Му дале кромид и сланина, па така среќен ја поминал ноќта.

Му помогнала и една постара српска госпоѓа.

Тој спиел во корпа за пченка кај неа, а утрото тргнал со госпоѓата да му го покаже патот напред, патролата ги пресретнала.
Наместо Мато, жената излажала дека тој е нејзин роднина и дека е таму да и помогне во жетвата, бидејќи сама не можела. Тие успешно ја измамиле полицијата и продолжиле понатаму…

Блокирани беа Госпиќ и Кореница. Некако преку планината успеал да влезе во Босна. Се криел како глушец, малку во шталата и сено кај кравите, малку во грмушките.

Утрото бил во родното село Јањац. Кога го виделе, емоциите биле поделени. Некои плачеле, други се смееле. Пријателите ги поткупил со ракија, а ги ставил на дежурство пред својата куќа.

Не помина многу време пред милицијата да го следи. Таткото на Мато излажал за него велејќи дека отишол во СУП во Зеница, а тој со братот Перван се качил на велосипед до кафана.

Таму се опијанил, а потоа продолжи кон станицата.
Тој признал се што направил, но придружниците на портирницата го сметале за луд човек. Беше лудо да се дојде и да се пријавиш во тоа време знаејќи дека те бара цела Југославија.