Архимандир Тихон ШЕВКУНОВ
(Од книгата „Несвети, а свети“)
Велат дека ноќната молитва претставува посебна моќ за монахот. Отец Јован ми даде благослов за посебно молитвено правило, што јас требаше да го правам главно ноќе, а мислам дека го направи тоа за да ме поддржи и зацврсти на патот што го избрав и што ќе направи барем малку да видам што навистина е духовниот свет.
Отец Јован го избра времето кога е мојот контакт со надворешниот свет беше сведен на минимум. Од два попладне до десет навечер бев на работа во шталата, а веднаш потоа одев Успенскиот плоштад каде што бев дежурен до сабајле. Тој ме благослови да се молам за тоа време со Исусовата молитва, но да се трудам таа да ми ги пополни и умот и срцето и во исто време да ги отфрлам сите други мисли, па дури и оние кои се исправни и за пофалба.
Ако човек се изолира во молитвата и во исто време, колку што може, се ограничува во јадењето, спиењето и контактот со луѓето, ако во умот не пушта празни мисли и страсни чувства во срцето, неверојатно е како брзо ќе открие дека, освен него и другите луѓе, постои уште некој на светот кој е присутен. Дека Некој трпеливо чека да Му обрнеме внимание среде нашето постојано брзање низ животот. Тој чека затоа што Бог никогаш не никому не му го наметнува Своето друштво.
Ако човек продолжи да се моли правилно (тоа мора да се нагласи – правилно, односно не самостојно, но под духовно водство на искусен старец), неговиот духовен вид ќе открие чудесни појави и слики. Свети Игнатиј (Брјанчанинов) пишува:
„Сите сили и време употреби ги за стекнување на молитва што делува како свештеник во внатрешната одаја на твојата душа. Таму, во себе, молитвата ќе ви открие сцена која ќе го окупира целото ваше внимание: ќе ви даде можност да сфатите нешто што овој свет не е во состојба да го прифати, нешто што дури не ни претпоставува дека постои. Таму, во длабочините на твоето срце, ќе го видиш падот на човештвото, ќе ја видиш твојата душа која гревот ја доведе до очај… ќе видиш многу други тајни кои се скриени од светот и од синовите на овој свет. Кога ќе ја видите таа глетка, кога ќе го насочите погледот кон него, ќе станете рамнодушни кон се што е минливо и расипливо“.
Псков-печерскиот манастир
Во молитвата со која ме благослови отец Јован и во читањето на Псалтирот ноќта брзо поминуваше, а кога умот ќе почнеше да се досадува и да талка, почнував да правам метании на влезот во пештерата. Во исто време, јас се трудев да постам колку што можев, но чувствував голема потреба да јадам. Затоа решив да смислам јадење што нема да ми го зголемува апетитот. Помислив малку и решив дека ќе биде просфора потопена во осветената вода. Тоа беше мој аскетски изум. Јадењето беше многу божествено подготвено, но испадна страшно невкусно, гадно и благо. Но, токму тоа ми требаше. Откако ќе јадев тој оброк, повеќе не чувствував глад. Отец Јован се насмеа кога слушна за тој мој изум, но немаше ништо против тоа.
Единствено што строго ми нареди е да доаѓам што почесто на исповед и да му кажувам се што би се случило во текот на денот. И навистина некои работи почнаа да се случуваат. Вториот или третиот ден почувствував дека речиси воопшто не ми се спие, поточно дека четири часа сон ми се доволни. Некаде исчезна и мојот вообичаена дружељубивост. Сакав да бидам сам што е можно повеќе. Но тогаш почнав да се сеќавам на одамна заборавените гревови и разни животни настани. Штом ќе завршев со должноста, трчав на исповед. И колку и да бев тажен на тие горчливи откритија, чудно е што во срцето сè уште чувствував неопислив мир и леснотија.
Отец Јован Крестјанкин
По седум дена таков начин на живот, нешто се случи уште почудно. Кога една ноќ по долга молитва почнав да правам метании на влезот во пештерата, одеднаш зад мене некој почна да штрака, така што се чувствував како зад мене да се срушиле илјадници табли лим. Едноставно бев скаменет од страв. Меѓутоа, кога решив да се свртам, го видов истиот мирен манастирски плоштад на Месечината. Не ја напуштив пештерата до утрото.
Постојано им се молев на светците очекувајќи во секој момент тоа да се повтори. Во мугрите, околу четири часот отец Серафим излезе од својата ќелија. Истрчав до него и, пелтечејќи од возбуда, му кажав што се случи.
На мое големо чудење, отец Серафим само замавна со раката и се насмевна: – Не обрнувајте внимание на тоа. Тоа се демони!
Откако како вистински домаќин го прегледа манастирот, се врати во неговата ќелија. Лесно му е нему да каже „не обрнувај внимание!“ Преостанатото време го поминав тресејќи се како стап.
Отец Серафим: Не обрнувај внимание на тоа. Тоа се демони!
Следниот ден се случи нешто уште почудно. Кога навечер ја презедов должноста во Успенскиот плоштад и по обичај почнав да се молам со молитвата на Исус, забележав како оди кон мене Пашка Чувас, познат хулиган чии родители веднаш по војската го испратиле во манастир на превоспитување. Бев тажен затоа што беше очигледно Пашка сака да разговара со мене за нешто, а јас не сакам да зборувам за тоа. Навистина не сакав во тоа време.
Но, одеднаш во мене јасно го слушнав гласот на Пашка. Ми постави прашање кое се однесуваше на многу важна работа, поради што Пашка тргнал кај мене. Веднаш после тоа, во себе го слушнав одговорот на неговото прашање и сфатив дека токму тоа треба да му го објаснам.
Но, гласот на Павле не се сложи со тоа и се побуни. Друг глас нежно го убеди водејќи го на вистинскиот начин на размислување. На тој начин се одржа долг дијалог во мојата глава, што траеше барем неколку минути. Кога Пашка ми пријде и ми го постави истото прашање што веќе го слушнав, речиси воопшто не бев изненаден. Му одговорив со зборовите што ми блеснаа низ глава само една минута пред тоа. Нашиот дијалогот течеше од збор до збор како и пред неколку моменти во мојата душа. Беше навистина зачудувачки!
Следното утро отидов кај татко ми Јован да го прашам што ми се случи. Тој одговори дека Господ со својата милост ми дозволил да ѕирнам со аголот на окото во духовниот свет, кој вообичаено е скриен од нас луѓето. Ми беше јасно дека тоа се случило преку молитвите на отец Јован. Баќушка строго ми нареди да внимавам да не станам арогантен и ме предупреди дека оваа нова состојба наскоро ќе помине. Тој ми објасни дека е потребно многу вистински подвиг за некој постојано да биде во таква состојба, а тоа е подвиг во буквална смисла значењето на тој збор.
Но, каков подвиг? Тоа е многу индивидуално и секој најдобро што може се труди да ја зачува таа мистериозна врска со Бога. Вистинските подвижници на духот се појавуваат на овој свет како будали, глупави и смешни затоа што поради некоја причина го оставаат светот на луѓето, заминуваат во непроодни пустини, се качуваат по столбови, стануваат заради Христа јуродиви, со години клечат на камења, не спијат, не пијат, не јадат, на тој што ги навредува му го вртат другиот образ, ги сакаат непријателите, а себе се понижуваат. За нив Апостол Павле вели: Оние за кои светот не беше достоен, талкаа по пустини и планини и во пештери и јами на земјата.
На крајот отец Јован ми рече уште еднаш да не бидам тажен кога таа состојба наскоро ќе помине. Веќе следниот ден се уверив колку е во право отец Јован. Иако бев под силен впечаток што ми го остави необичниот разговор со Павел, наскоро мислите некако ми се распрснаа, јадев малку повеќе на масата, малку разговарав со некого, добив нешто нечисто во срцето и тоа неспоредливо Божјо чувство во близина незабележливо исчезна, а јас останав со она што го избра моето сладострасно и грешно срце: со мојата омилена супа од грашок, со интересен муабет со моите големи пријатели и со интересни мисли и фантазии.
Мене ми остана сето тоа, но без Него. Беше толку болно што во мојата душа се роди песна:
Тажен сум и среќен,
Тагата моја е благородна
Моите таги се прелеваат
Ти, единствениот…
А, ќелавиот Пашка Чувас си замина по неколку години од манастирот. Подоцна беше убиен некаде во Чебоксари. Господ нека му даде царство небесно! Од другите мои пријатели, тогашни искушеници на Псков-Печерскиот манастир, малкумина останаа на монашкиот пат.
