Бугарите денес умираат порано и имаат пократок животен век како последица на нездравиот начин на живот и штетните навики. Овој проблем го надминува објаснувачкото клише за катастрофалната демографска состојба на Бугарија со нискиот наталитет, пишува 24 часа.бг.

Ова денеска беше сумирано во извештајот „Демографски ризици и предизвици со кои се соочува Бугарија“, на вонредниот професор Георги Брдаров на дискусија организирана од невладината организација „Пан Европа“, чиј презентер беше Гергана Паси. Според него, Бугарија сега има катастрофална демографска стапка. Ако во 2001 година, на 100 нови пензионери кои го напуштале пазарот на труд, доаѓале 124 Бугари на активна возраст, во 2023 година овој сооднос бил 100:62, а во некои области и 100:40.

Две од причините за слабата демографија се пан-европски: се пониската репродуктивност кај младите парови и сè постарото население. Но, проблемот не е само намалувањето на населението во апсолутен број, туку во неговата структура, објаснува демографот. Излегува дека во бугарија, од 2021 година, двете најголеми демографски групи се жените на возраст од 45-49 години (261.053) и оние на возраст од 65-69 години (249.275).

„Според мене, не постои економија и општество што може да издржи таков демографски притисок од недостатокот на активно население. Добро знаеме дека сите финансиски средства за социјалните системи на една земја – пензиско, здравство, образование итн. се генерираат од активни, здрави и работни луѓе.“

Според него, потребен е комплекс на мерки на чие воведување треба да се работи долгорочно. Подобро време за демографската иднина на земјата би дошло ако наместо повикот „младите да се вратат во Бугарија“, се следи друг – да се создадат услови за нивно враќање.

„Демографијата има задоцнет ефект и што и да правиме денес ќе има ефект во следните 10-15 години“, рекол проф. Брдаров и предложил 8 мерки за надминување на демографската криза. На прво место, тој го стави образованието, во кое е неопходно да се сменат не само програмите, туку и целата филозофија на која се гради. „Во 1970-тите, Ирска инвестираше во образованието откако 80 отсто од нејзините млади граѓани емигрираа од земјата. 30 години подоцна, демографската криза таму беше надмината“, рече научникот.

За разлика од тоа, Бугарија наместо да ги учи децата да живеат, ги воспитува според програми од индустриската ера. Вториот фактор се платите, кои се неспоредливи со европскиот пазар. Трет фактор е инфраструктурата: болници, здравствени и образовни институции, градинки, административни и социјални служби. Сето тоа е исклучително важен услов за младите не само да останат дома, туку и да се вратат во татковината од странство. Четврт фактор е агресијата на улица и на училиште, како и личната безбедност – важна за одлуката на младите да останат или не. Петтиот фактор е да се врати вербата во институциите, која е на драматично ниско ниво и е основа на демократијата, посочи научникот.

Според него, Бугарија треба да има проактивна емигрантска политика. Кој дава за општеството, без разлика од каде е и од која раса е, заслужува почит, им порача на оние иселеници кај нас што се вработиле овде. И ова е седма од мерките. Грижата на работодавачите за здравјето на работниците преку обезбедување бесплатни превентивни прегледи, според него, е осмата важна мерка.

Зборот „демографија“ не го слушнав во последните 30 години, а мерките во оваа насока се нула“, вели Николај Василев, поранешен министер и вицепремиер и министер за економија во повеќе влади. „По Втората светска војна, наталитетот во Бугарија беше 200.000 годишно, за време на социјализмот – 130.000, а сега – 55.000. Очекувам во иднина да падне под 50.000“, изјави тој. 

Во дискусијата било истакнато и дека е прашање дали бугарија ќе постои за да слави 1 400 години од своето постоење и дека треба да следи парична помош за секое новороденче, како Унгарија. Според проф. Брдаров, само со ваква парична мерка нема да се реши кризата, на што се противи Николај Василев: „Унгарија има 88.000 раѓања годишно, а ние имаме само 55.000“, рекол тој. 

Алкохолот, стресот, пушењето, слабата физичка активност, нездравата исхрана, дебелината, загадениот воздух се факторите за рана смртност во Бугарија. Кон нив е додадена и дигиталната зависност со која се соочуваат младите во последно време од многу рана возраст. „Детето веќе добива дигитален уред во рацете пред да наполни 1 година, а глобалната препорака е да нема пристап до екран додека не наполни 2 години“, објасни психологот Детелина Стаменова. Ова е предуслов детето да биде осамено во подоцнежна возраст, а тоа е една од причините за анксиозност и депресија“, истакна таа.

Пушењето, кое е широко распространето во Бугарија, не му штети само на пушачот, туку и на децата и на целото негово семејство, рече проф. Георги Момеков. „Тутунските јазли се лепат до ѕидовите на домот, а ако има бебе во него, тој ги впива терциерно“, објасни тој.

Според шефот на клиниката за кардиологија во Националната кардиолошка болница во Софија, Бугаринот консумира премногу сол и наместо препорачаната доза од 5,8 g дневно си дозволува 12. „Португалија со закон ја намали количината на сол за консумирање и со тоа се намалија мозочните удари“, објасни тој.

Проблемот во Бугарија, според Аркадиј Шарков, е што луѓето подоцна дознаваат за нивните здравствени проблеми бидејќи не одат редовно на превентивни прегледи.