Пред 20 години, на состанокот во Солун, ЕУ го објави приемот на земјите од Југоисточна Европа, но тие сè уште стојат во чекалната каде што го губат ентузијазмот за членство, изјавија неколку официјални претставници на економскиот форум во Делфи.
Во Грција, под чие претседателство Европската Унија во 2003 година објави декларација во која се вели дека „иднината на Балканот е во ЕУ“, се одржа форум со панелот „Последици од застојот на проширувањето на ЕУ“.
Црна Гора, Србија, БиХ, Македонија и Албанија се кандидати за влез, но никој не се осмелува да предвиди кога некоја од нив би можела да влезе во ЕУ.
„ЕУ мора да ги охрабри земјите од Западен Балкан да се приклучат бидејќи веќе поминаа многу години без никој да се приклучи“, рече Зоран Миљаниќ, министер во техничката влада на Црна Гора.
Неговата земја, која имаше најмногу проблеми во затворањето на поглавјата поврзани со корупцијата и владеењето на правото, најдалеку напредуваше во преговорите.
„Би било оптимално Црна Гора да стане членка во следните четири години“, истакна тој.
Во соседна Србија, бројот на жители кои поддржуваат влез во ЕУ падна од 70 на 35 отсто, што е најниско ниво во историјата.
Драгана Радоњиќ Петровиќ, потпретседател на Здружението на српските економисти, смета дека тоа е така затоа што преговорите се исклучително тешки, а кога земјата навистина напредува, се поставуваат нови пречки пред неа.
„Ја ловиме ЕУ, но таа ни бега секој пат бидејќи е побрза“, изјави Радоњиќ Петровиќ. „Ни рекоа дека ќе влеземе, но тоа е долг, многу долг пат. Оваа конференциска сала е претесна за да ги собере сите документи потребни за членство“, додаде таа.
Грчката претседателка Катерина Сакеларопулу на отворањето на форумот рече дека нејзината земја има водечка улога во поддршката на тие земји на нивниот пат кон ЕУ. И Шпанија, која на 1 јули ќе го преземе шестмесечното претседавање со Советот на ЕУ, рече дека ќе ги поддржи. Тоа лично им го кажал шпанскиот министер за надворешни работи на нивните функционери кога ги посетил пред две недели.
„Знам дека луѓето во Србија, Албанија и Црна Гора се веќе уморни, дека им е доста од ова слушање“, рече Кетрин Ештон, поранешен шеф на дипломатијата на ЕУ и потпретседател на Европската комисија од 2010 до 2014 година. „Но, тие треба да продолжат со напорите за влез во ЕУ, за да не се откажат од своите задачи“, додаде таа.
За време на нејзиниот мандат во 2013 година, последната земја, Хрватска, беше примена во ЕУ, а оттогаш нејзината татковина, Обединетото Кралство, зачекори напред. Во последните десет години единствен напредок е забележан во 2022 година со отворањето на преговорите со Албанија и Македонија и доделувањето кандидатски статус на БиХ.
„Се надевам дека ЕУ навистина ќе го исполни своето ветување и дека сите ќе влеземе во ЕУ, сега кога сме на вистинскиот пат“, рече Бесарт Кадија, заменик-министер за надворешни работи на Албанија.
Во Македонија има најголема огорченост затоа што таа земја е 18 години во чекалната. За да ги започне преговорите, во 2018 година таа мораше да додаде „Северна“ на своето име бидејќи Грција инсистираше на тоа. Во 2020 година ЕУ донесе одлука за почеток на преговорите, но потоа беа блокирани од Франција, каде граѓаните не се склони кон проширување.
„Пред локалните избори во Франција, претседателот Емануел Макрон ни стави вето со образложение дека пристапниот процес со Србија и Црна Гора не функционира, дека не се гледа напредок и дека е потребна промена на методологијата за целиот Западен Балкан со цел преговорите да се движат побрзо“, вели извор од македонската дипломатија за Хина, кој бара анонимност.
„Неволно се согласивме на тоа и почнавме да работиме на нова методологија, но потоа Бугарија почна да бара од нас да кажеме дека нашиот јазик не постои, дека сме измислен народ, да ги менуваме учебниците по историја“, додава изворот.
Радоњиќ Петровиќ е убеден дека Србија ќе има слични проблеми, меѓу кои е и ситуацијата со Косово. Затоа предлага поинаков пристап кон процесот.
„Треба да го знаеме датумот на влез и што треба да направиме дотогаш. Во спротивно, другите земји можат да нѐ блокираат, како што беше случајот со Македонија“, рече таа.
Од почетокот на преговорите во 2014 година, Србија отвори 22 поглавја од вкупно 35, но затвори само две.
Колку години ќе бидат потребни за да се затворат сите?“, праша Радоњиќ Петровиќ.
Анџелина Ајхорст, директорка на Европската служба за надворешни работи, тело контролирано од високиот претставник на ЕУ за надворешна политика, вели дека Брисел нема намера да менува ништо.
„Тоа ќе продолжи да биде напорен и долгорочен процес на преговори, нема да ги менуваме правилата за влез“, истакна таа. Тврди дека „процесот на проширување не е запрен“, бидејќи десет земји чекаат на ред, меѓу кои Украина, Молдавија и Турција.
Мирослав Лајчак, специјалниот пратеник на ЕУ за дијалог меѓу Белград и Приштина и Западен Балкан, вели дека процесот на проширување е „исклучително бавен“ и дека луѓето таму се сомневаат во значењето и намерите на ЕУ.
Потребна е нова енергија во регионот, но ја нема.
Економскиот форум Делфи беше лансиран во 2015 година како верзија на Југоисточна Европа на Светскиот економски форум во Давос. Од среда до сабота, 990 учесници од 71 земја се собраа да разговараат за геополитиката, економијата, финансиите, енергијата, општеството и заштитата на животната средина, објави организаторот.
Меѓу говорниците беа грчкиот премиер Киријакос Мицкотакис, лидерот на опозицијата Алексис Ципрас, албанскиот премиер Еди Рама, хрватскиот министер за економија Давор Филиповиќ, генералниот секретар на ОЕЦД Матијас Корман, австрискиот канцелар Карл Нехамер, косовскиот премиер Албин Курти, историчарот Тимоти Еш и економистот Нуриел Рубини..
Форумот се одржува веднаш до античките урнатини на храмот на Аполон, каде што пророчицата Питија некогаш ја претскажувала иднината на грчките владетели. Форумот е основан од грчкиот претприемач Симеон Цомокос од Атина, пишува агенцијата Хина.
