(ВИДЕО И ФОТО) Како изгледал Исус според 10-те најстари зачувани христијански слики

Денес ќе разгледаме некои од најраните прикажувања на Исус. Во последните 2000 години, Исус бил прикажан на многу различни начини, но како што веројатно знаете, денес тој обично е прикажан како благороден Европејанин со долга коса и брада, како на оваа позната слика од 1940 година од Ворнер Салман.

Секако, Исус не бил Европејанин – тој бил од Блискиот Исток – па во последните години, неколку уметници се обиделе да покажат како „всушност изгледал“ Исус, како оваа антрополошка реконструкција од Ричард Нив или оваа фотореалистична слика од Бас Утервик.

Друг начин да утврдиме како можел да изгледа Исус е да се вратиме колку што можеме назад за да видиме како бил прикажуван во уметноста во првите неколку векови по неговата смрт. Затоа, тоа ќе го направиме во овој видео запис. Ќе ви покажам 10 од најраните слики што ги имаме на Исус.

Ајде сега да разгледаме некои од најраните прикажувања на Исус во уметноста.

Ќе почнам со слика што може да се најде во манастирот Света Катерина, лоциран во Египет, близу до планината која традиционално се смета за планината Синај.

Овој манастир го содржи и Кодекс Синајтикус, кој го спомнав во моето видео за најстарите библиски ракописи. Но, го споменувам сега затоа што тука се наоѓа и оваа слика, која се смета за една од најстарите византиски икони што постојат, датирана околу 550 година од нашата ера.

Ако знаете нешто за историјата на Византиската империја (исто така позната како Источното Римско Царство), ќе знаете дека иконите биле извор на големи контроверзии. Основно, „икона“ е религиозна слика која се користи за обожување. Во раниот средновековен период, имало византиски христијани кои сметале дека иконите треба да се користат, и други кои сметале дека НЕ треба да се користат. Во поголемиот дел од 700-тите години и почетокот на 800-тите, оние што сметале дека НЕ треба да се користат имале влијание, и затоа, во тие години, многу од најстарите слики на Исус биле уништени. Сепак, оваа конкретна преживеала затоа што била лоцирана во Египет, кој во тоа време бил контролиран од Муслимани.

Сега, дозволете ми да истакнам две работи за ова специфично прикажување на Исус. Прво, тоа е во стил познат како Христос Пантократор, кој и денес често се користи во Источните православни цркви. Некои од неговите главни карактеристики вклучуваат ореол со крст во него, Новиот Завет во левата рака на Исус, и неговата десна рака правејќи специфичен гест кој ги претставува буквите ICXC, што стои за Исус Христос.

Второ, овој конкретен Христос Пантократор е уникатен затоа што има нешто посебно во врска со лицето на Исус. На прв поглед, очите изгледаат малку чудно и можеби ќе претпоставите дека уметникот едноставно не бил многу добар. Но причината зошто лицето изгледа малку чудно е затоа што уметникот всушност насликал две различни лица. Ова станува јасно ако ја огледате секоја страна. Причината за ова веројатно е обидот на уметникот да го симболизира наводниот двоен карактер на Исус.

Следната слика што ќе ја разгледаме се наоѓа во израелскиот град Шивта, кој не е многу далеку од манастирот Света Катерина. Исто така доаѓа од византиско место и датира од околу 550 година. Сепак, тоа е доста различно. Прво, сликата повеќе не е во многу добра состојба. Црквата каде што се наоѓа сега е во урнатини, и иако местото било истражувано во 1930-тите години, оваа слика била забележана само во 2018 година. Еве како изгледа. Ако не можете многу да видите, не ве обвинувам. Дозволете ми да зумирам малку и да додадам неколку линии.

Две работи веднаш се истакнуваат: Исус нема брада, и тој има кратка, кадрава коса наместо долга права коса. Значи, иако оваа слика е создадена во исто време како и претходната, таа претставува многу различен начин на прикажување на Исус – начин што ќе го видиме повеќе, колку повеќе се враќаме назад во времето.

Добар пример е следната слика, која е над 100 години постара и доаѓа од мавзолејот на Гала Плацидија во Равена, Италија. Гала Плацидија била ќерка на императорот Теодосиј I, кој ја направил христијанството официјална религија на Римската империја. Ова всушност не е нејзиниот мавзолеј, или место на погреб, туку капела која таа ја изградиле за време на нејзиниот живот. За среќа, таа е многу добро сочувана. Над северниот влез е оваа шарена мозаична слика на Исус како добар пастир, тема која доаѓа од Евангелието по Јован, 10-то поглавје. Повторно, забележете ја кадравата коса и отсуството на брада.

Следно, сакам да ви покажам уште една слика од истиот период, отприлика 425 година. Ова е резба од вратите на базиликата Санта Сабина во Рим, седиштето на доминиканскиот ред на католички монаси. Она што ја прави оваа слика особено важна е тоа што е најстарата позната слика на Исус на крстот, а другите две лица се двата разбојници кои традиционално се кажува дека биле распнати покрај Исус. Овде, Исус повторно има брада, што покажува дека, за време на петтиот и шестиот век, сѐ уште имало варијации во тоа како бил прикажуван Исус.

Да се преместиме сега од петтиот век во четвртиот век, т.е. 300-те години од нашата ера. Повеќето од сликите од овој век (како и сите постари) се наоѓаат во катакомби. Катакомбите се подземни гробишта, и во древниот Рим, имало многу од нив. Често се вели дека раните христијани ги користеле овие катакомби за да се поклонуваат во тајност, поради страв од прогон, но генерално ова не е вистина. Најчесто катакомбите биле користени од раните христијани како, па, катакомби – место за погребување на мртвите. Но, што е корисно за нашите цели е дека катакомбите често биле декорирани и бидејќи биле лоцирани под земја и на крајот заборавени, многу од декорациите преживеале подолго од оние што биле над земја.

На пример, оваа следна слика, од катакомбите на Комодила. Тука имаме најверојатно најстарата преживеана слика на Исус со брада, датирана околу 375 година. Она што е интересно е дека оваа 1.650 години стара слика не е многу различна од просечната слика на Исус што ја гледаме денес. Двата симболи на секоја страна од неговиот ореол се Алфа и Омега – првата и последната буква од грчката азбука – често користени од раните христијани за да го претстават верувањето дека Исус постоел за целата вечност. Но, ако го отстраните ореолот и двете букви, ќе остане слика која повеќето луѓе денес лесно би ја идентификувале како Исус.

Сепак, ова нема да биде случај за сликите кои се уште постари од оваа. Ова е затоа што, првично, Исус секогаш бил прикажуван без брада и како што ќе видиме, тој обично изгледа како типичен Римјанин од времето на Римската империја. На пример, оваа слика од катакомбите на Марчелино и Петар. Тука гледаме жена прикажана како го допира крајот на облеката на Исус – приказна која доаѓа од Марко, петто поглавје. Според приказната, жената автоматски се излекувала штом ја допрела облеката на Исус. Но, важно е да се забележи дека тој е прикажан како многу римски. Кратка коса. Без брада. И погледнете што носи – туника со пруги преку рамената – нешто што во римското општество било многу често и укажувало на лице со авторитет. Исто така носи наметка врз туниката, што – забележете – е различно од тога. Наметката всушност била почеста облека во тоа време. Тоа всушност била само чаршаф што се обвиткувал околу лицето и служел како едноставен капут. Она што е забележливо за наметката на Исус е што има видлива реса, што жената ја допира. Ова веројатно е прикажување на цицит – ритуална реса што Евреите ја носат и до ден денес. Значи, забележете дека еврејството на Исус е прикажано, не по бојата на неговата кожа или по неговите црти на лицето, туку по нешто што носи.

Останатите слики што ќе ги разгледаме доаѓаат од третиот век, т.е. 200-те години од нашата ера. Оваа покажува Исус како го воскреснува Лазар од мртвите. Повторно, го гледаме краткото подстрижување без брада, комбинирано со едноставна туника и наметка. Но, овој пат има стапче. Да, точно. Стапче. Како Хари Потер. Во Римската империја за време на третиот век, стапчињата биле симбол на магија, исто како што се и денес. И на Римјаните во тоа време, приказните за Исус како лекува луѓе и воскреснува луѓе од мртвите биле, разбирливо, видени како приказни за магија.

Дојдовме до последните три слики. Третата најстара слика што ја имаме на Исус е од овој саркофаг, кој е означен со зборовите „Severa In Deo Vivas“. Но, забележете дека лицето прикажано лево од зборовите не е Исус. Тоа веројатно е слика на Севера – жената која била погребана во овој саркофаг. „In Deo Vivas“ значи „Да живееш со Бога“. Исус е овде. Тој е, се разбира, бебето што го држи неговата мајка, Марија. Зад нив стои веројатно Јосиф, а пред нив се тројцата мудреци и ѕвездата од Витлеем. Значи, да, сликата број 3 е основно божиќна слика.

Да преминеме на број два – оваа слика што доаѓа од катакомбите на Каликст и датира од околу 250 година. Тука Исус повторно е прикажан како добар пастир, и овој пат носи кратка туника – каква што пастирите тогаш би носеле. Забележете дека исто така изгледа прилично млад, како што веројатно и бил – земајќи предвид дека починал во неговите рани 30-ти години.

Треба исто така да забележите дека гледањето на религиозна фигура со јагне или коза околу вратот не би било нешто што древните Грци и Римјани би го нашле чудно. Всушност, тие биле прилично навикнати на таа иконографија, бидејќи била често користена во прикажувањата на богот Хермес, или Меркур.

Океј, стигнавме до она што најверојатно е најраното познато прикажување што го имаме на Исус. За разлика од последните неколку што ги разгледавме, кои сите беа најдени во Рим, оваа е најдена во Сирија, во урнатините на древниот град Дура-Европос. Локалитетот Дура-Европос се наоѓа на реката Еуфрат, близу до денешната граница помеѓу Сирија и Ирак. Но, за време на раниот трет век, тоа бил процветан град и најисточниот тврдина на Рим. За среќа на археолозите, градот бил напуштен наскоро по тоа и никогаш не бил обновен, па затоа е како временска капсула. Во Дура-Европос се наоѓа најстарата пронајдена црква, како и една од најстарите синагоги. Двете содржат уметнички дела, така што не само што Дура-Европос ни дава најраните познати прикажувања на Исус, туку ни ги дава и најраните познати прикажувања на многу други библиски ликови, како што се Авраам, Мојсеј и Давид.

Но, во овој видео запис, се фокусираме на Исус, па без понатамошно одлагање, дозволете ми да ви го откријам најстарото познато прикажување што го имаме на Исус. Сликата е базирана на приказна која е раскажана во сите три синоптички евангелија во која парализиран човек е спуштен низ покрив за да може Исус да го излечи, што тој и го прави. Значи, на лево можете да го видите сега излечениот човек како го носи својот кревет; и на десно, можете да го видите Исус во неговата типична римска форма: кратка коса, без брада, едноставна туника и наметка. Нашата најдобра претпоставка е дека оваа слика датира од околу 235 година.

Значи, основно, немаме ништо од првите 200 години по смртта на Исус. Па, не сосема. Всушност, има уште една бонус слика што сакам да ви ја покажам. Не ја вклучив на главната листа затоа што не ја прикажува всушност лицето на Исус. Ова е графит направен од не-христијанин за да се исмева некој по име Алексаменос, кој бил христијанин. Зборовите, напишани на грчки и изгребани под сликата, гласи: „Алексаменос го обожува својот Бог“. Прикажани, на лево, веројатно се Алексаменос, а на десно, Исус распнат на крст со глава на магаре, што очигледно било наменето како навреда. За не-христијаните во тоа време, изгледало апсурдно некој да обожува некого кој бил распнат, и овој графит го изразува тој став.