Круме КЕПЕСКИ, сведоштво во „Вечер“ од 19 декември 1975 година за тоа како е изведувана настава по македонски јазик во Пиринска Македонија

ПУЛСИРАШЕ  МАКЕДОНСКОТО  ЧУВСТВО

Во есента 1947/48 година, или поточно во почетокот на месец ноември, бев вклучен за професор на Учителскиот институт во Горна Џумаја, (Благоевград). Всушност, во таа учебна година, според спогодбата со НР Бугарија и ФНР Југославија, а по барање на бугарската влада, во сите градови и поголем број пирински села беа назначени учители – професори од НР Македонија, кои предаваа македонски јазик во основните училишта и гимназиите. Населението од Пиринска Македонија не прими со радост и задоволство.

( – Според официјалниот попис во 1956 година, само во Пиринска Македонија беа регистрирани 178.862 Македонци.

  • Девет години подоцна, по третиот попис, се тврди дека во цела Бугарија има само 8.750 Македонци.
  • Значи, тенденциите на четвртиот по ред попис во Бугарија се познати.
  • Меѓутоа, познати се и фактиве:

Имено, дека во летото 1947 година, со специјален закон изгласан во Великото народно собрание на НР Бугарија, во училиштата во Пиринска Македонија се воведоа како училишни предмети македонскиот литературен јазик и македонската национална историја. Во истата година, по барање на НР Бугарија заминаа голем број културни и просветни работници од НР Македонија, за да ја започнат реализацијата на културно-националната автономија во Пиринска Македонија.)

Круме КЕПЕСКИ

ЕНТУЗИЈАЗАМ

„Јас предавав македонски јазик во Учителскиот институт во кој студираа студенти, кои во текот на двегодишните студии се подготвуваа за учители во основните училишта во Пиринска Македонија. Во Институтот беа запишани свршени матуранти од Пиринска Македонија, а нивниот број изнесуваше околу 80. Предавав македонски јазик. Се учеше факултативно покрај бугарскиот на кој се предаваа дугите предмети. Студентите родум од Пиринска Македонија, со ентузијазам го учеа македонскиот јазик иако тој беше факултативен. Тие се интересираа за македонскиот литературен јазик и надвор од часовите предвидени за неговото изучување. Се интересираа за неговите особености. Во учебната 1947/48 година, во Горна Џумаја, во гимназијата предаваа уште две наставнички, а во основните училишта во овој град, како и во околијата, исто така, предаваа повеќе други учители.“

Секако дека за одбележување е дека во Горна Џумаја беше основан и работеше Македонскиот народен театар. Во него работеа заеднички артисти од Пиринска Македонија и НР Македонија, а беа раководени од истакнатите драмски уметници Илија Милчин и Крум Стојанов. Во текот на сезоната Македонскиот народен театар постигна голем успех. Тука се подготвуваа пиеси од македонски, како и светски автори како на пример „Печалбара“ од Антон Панов. Овој театар не само што прикажуваше пиеси на македонски јазик во Горна Џумаја туку патуваше и даваше претстави и во другите градови и поголемисела во Пиринска Македонија. Во зградата на Македонскиот театар, исто така, се приредува претстави и со друга просветно-културна програма. На тие приредби се пееја македонски народни песни, се рецитираа стихови од македонски современи автори како што беа Славко Јаневски, Блаже Конески, Ванчо Николески, Ацо Шопов и др. Претставите обично завршуваа со македонски народни ора.

СТАТИИ НА БУГАРСКИ И МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК

Во Горна Џумаја, како главен град на Пиринска Македонија, тогаш излегуваше весникот „Пиринско дело“ кој и денес излегува под истото име. Покрај статии на бугарски јазик, во весникот се печатеа и написи на македонски јазик. Така, во тоа време во него беа отпечатени серија мои написи на македонски јазик, а во врска со македонскиот литературен  јазик. Во тие статии јас зборував за македонската азбука, давав објаснувања за типичните македонски гласови, за правописот во македонскиот литературен јазик, за акцентот, за членот, за морфолошките особини на македонскиот јазик: именките, другите именски зборови, за глаголските времиња  и др. Секако дека и поради овие написи весникот „Пиринско дело“ беше мошне читан од населението.

Во Пиринска Македонија мошне брзо се ширеше и македонската книга. Уште во 1947 година, беа отворени македонски книжарници. Така, македонски книжарници беа отворени во градовите Горна Џумаја, Петрич, Неврокоп (Гоце Делчев) и други. Во Горна Џумаја се наоѓаше најголемата македонска книжарница чиј главен раководител беше Перо Коробар. Во македонските книжарници можеа да се купат по достапни цени сите дотогаш излезени оригинални или преведени дела на македонски јазик, а се продаваа и весници, списанија како и брошури отпечатени на македонски јазик.

Во врска со спроведување на култирно-просветната афтономија во Пиринска Македонија, во сите поголеми градови се одржуваа и посебни курсеви по македонски литературен јазик за учителите од основните училишта и гимназиите родум од Пиринска Македонија. Курсевите ги организираше тогашниот Обласен инспекторат со седиште во Горна Џумаја. Во таа смисла во овој град во пролетта  во учебната 1947/48 година, за учителите за основните училишта, гимназијата и Учителскиот институт беше организиран курс по македонски литературен јазик, на кој јас предавав граматика на македонскиот литературен јазик. Тука се зборуваше за сите особености на македонскиот литературен јазик, за неговата структура, за неговата историја и сл. Курсот беше масовно посетуван од учителите и траеше до јуни 1948 година.

ГОСТУВАЊЕ НА ПИСАТЕЛИ

Во учебната 1947/48 година, во Горна Џумаја се одвиваа голем број културно-просветни манифестации. Така, заради запознавање на Пиринска Македонија, тогаш дојдоа на екскурзија во овој град студенти од група географија од скопскиот Филозофски факултет. Нашите студенти се восхитуваа од убавините со кои природата ја надарила Пиринска Македонија. Се восхитуваа од убавата Пирин планина на која и лете имаше снег.

За време на оваа екскурзија, студентите од Скопскиот Филозофски факултет имаа можност поблиску да се запознаат со студентите од Учителскиот институт во Горна Џумаја. Многу од нив беа гости на студентите и учениците од градот, Се сеќавам, дека Учителскиот институт по повод посетатВо текот на 1948 година, во Горна Џумајаа на студентите од скопскиот Филозофски факултет организираше и заедничка веселба на која се пееја македонски народни песни и пулсираше македонското чувство.

Студентите од Учителскиот институт, од своја страна со цел да ја запознаат НР Македонија, беа на екскурзија и ги посетија сите наши поголеми градови.

Во текот на 1948 година, во Горна Џумаја дојде и една група македонски поети и писатели меѓу кои Славко Јаневски, Ванчо Николески, книжевниот критичар Димитар Митрев и др. Тие пред граѓаните  и учениците од Горна Џумаја читаа свои творби. Интересот на слушателите беше особено голем. Нашите писатели и поети одржаа литертурни читања и во другите градови во Пиринска Македонија.

Меѓутоа, сите овие нови, квалитетни пројави одеднаш беа сопрени, Имено информировската  кампања која почна во летото 1948 година, го прекрати овој развој на полето на културата и просветата на македонски јазик во Пиринска Македонија.