Дарко ЈАНЕВСКИ
(текстот е преземен од ФБ профилот на авторот и не ги одразува нужно ставовите на Денешен.мк)
Се мислам повторно околу Уставниот суд и линеарното зголемување на пензиите кое Судот сака да го укине, и пак некако ми се мота во главата американскиот сенатор Џон Кенеди. Кој вели: „Животот е тежок, но многу е потежок кога си глупав“. Јас не би го употребил зборот глупав, зашто ние сме префинет народ кој не сака грди и тешки зборови, туку би рекол злобен. Но, треба да сфатиме и дека контекстот на Кенеди и САД е друг, а нашиот е поинаков. Па, оттука и разликата во изразите.
А околу разните пари кои Американците го расфрлаа по светот за да купуваат свои инсталации во низа земји, вели:
„Зошто да им даваме пари на државите каде луѓето не мразат, кога тие можат да не мразат и без пари“.
И си велам, применето на нашиот контекст: „А, зошто да ги плаќаме судиите, кога не мразат (добро, не мене, уште не сум пензионер, ама… сепак), кога можат да не мразат и без пари?“
И се ми се чини дека Уставниот суд, преку ведетата Кацарска, и отвори војната на Владата и лично на Мицкоски. Не сфаќа дека вака го вивнува рејтингот на Владата, а го срозува рејтингот на СДСМ, чие олицетворение е Кацарска. И настрана рејтингот, знам, додуше не знам, ама сум сигурен дека Владата нема да го направи тоа, но зошто да не се намалат коефициентите за плата на уставните судии? Па наместо да примаат некаде околу 150 000 денари нето (основна плата по коефициент 2,45 отсто – ако не сум грешка, па сум зел помал коефицент – плус 35 отсто додаток) и на сето тоа и 15-20 илјади за минат труд, нека примаат толку колку што имаат почетниците судии во Германија: 1,1 пати повеќе од просечната плата во државата.
Која кај нас е 45 000 денари. Што значи они би добиле некаде околу 50 и нешто илјади денари нето. Месечно. И после нека мудруваат дали е добро линеарно или процентуално зголемување на пензиите.
Посебно што се покажува дека знаењето не им е ни до колена на судиите почетници во Германија, а тоа оваа прифатена иницијатива на Добрила Кацарска, сосема сликовито го покажа. Ванг Гог, Пол Сезан, Моне, додајте ги кон нив Норвежанецот Мунк и неговиот „Крик“, а по желба и Пикасо, Дали… (списокот е отворен). Сите можни стилови на едно место и сите ни ги доловуваат Кацарска и Уставниот суд, преку устата на Кенеди: „Зошто да ги плаќаме да не мразат, кога тоа можат да го прават и без пари?“ Односно, кога веќе не мразат, нека тоа биде за 50 000 денари, наместо за над 150 000 денари.
Тоа е за Уставниот суд. Друго ново кај нас – мислам дека нема. Освен тоа дека се соочивме со изјава како сме биле спасени во време на Ковид епидемијата. А, бевме спасени така што сме земја која е на трето место во светот по смртност од Ковид, на милион жители (Перу и браќата Бугари се пред нас). Ако броиме дека имаме 1,5 милиони жители. А не сме подобро на листата ни со 1,8 милиони, колку што изброи оној директор на ДЗС.
Ете тоа е! Друго нема. Всушност има, ама веќе ми е досадно да повторувам за нашата длабока држава. Интересен ми е Трамп. Го прашува една новинарка зошто ја обвинува администрацијата на Бајден за мигрантите од Авганистан (откако еден од нив уби припадничка на Националната гарда, која има само 20 години), а тој и вели: „Ти глупава ли си? Глупава си? Дали си ти глупава личност што поставуваш вакви прашања?“.
И тоа малку ме смирува. Сфаќам дека глупавоста (се извинувам на изразот, ама… ете, ми излета некако) не е само наша национална болест, туку изгледа има пандемиски размери.
Само што, нашиот проблем е дека оваа епидемија кај нас има историски корен, уште од времето на Гоце Делчев и Илинденците, кога мал број талкале по шумите, а другите седеле по градовите, пиеле чај или кафе, кој како сака, виткале тутун и си велеле: Ќути, има и полошо. Кај ќе се акаш сега по планините?
И после Бугарите ќе ни велат дека сме создадени во 1944 година. Па, ќе ни велат, кога во време кога тие, Србите, Албанците и Грците создавале своја држава (сами или со помош на Русите, Германците… сеедно), ние сме седеле по кафеани, сме јаделе ќебапчиња и сме пиеле шприцер како животна цел на секој нормален Македонец (добро, пред 100 години нашите баш и не јаделе ќебапчиња и не пиеле шприцер, но мислам дека ја доловив поентата).
Всушност, ние не сме мрднале со умот подалеку од времето од пред 100 години. Од пред 200 години. Од пред 300. Нашиот ментален склоп останал ист. Погледајте ја било која област. Науката, администрацијата, новинарството, правосудството… Ќути и трај. Добро е. Кацарска е супер. Игор Дурловски не е, зашто е терорист. Заев е нашиот Габор Мате, еден од врвните умови на денешницата. Тој е нашиот Јозеф Штиглиц и Пол Кругман во економијата, две во едно, тој е нашиот Вили Брант и Џон Кенеди (убиениот претседател на САД, не сенаторот) во политиката, повторно две во едно, тој е нашиот… не знам веќе што е, ама ние како народ, очигледно сме на ниво на Заев. На ниво на оние гушкачите на ГТЦ, на ниво на оние кои го предлагаа Заев за Нобелова награда. Со таа разлика што Заев барем е богат. Следствено на тоа, ние не сме стигнале ни до неговиот ментален склоп.
Се разбира, сега треба да кажам дека не сме сите такви. За да не ве навредам и вас кои ги читате овие редови. И не сте. Не сте сите такви. Но проблемот е што вие кои не сте такви – сте малцинство. Колку и да ви изгледа тоа чудно – малцинство сте. Оној другиот ментален склоп е владеачки. Тоа е менталниот склоп на кој му пречат линеарните пензии, тоа е менталниот склоп кој вели дека сте глупави ако сакате на сите да им биде подобро, па со тоа и на вас, ако сакате во оваа држава да се читаат книги наместо безвезни наслови на уште побезвезни портали и емисии со српски „певаљки“, да се оди на изложби, но да се знае што таму се гледа, да се оди на опера, да се читаат Платон и Сократ, да….
И додека го редам сето ова, го слушам ехото: „Будала еден, гледај за себе и гледај што повеќе да им ставиш сопки на другите“. На тие што работат во ова парче земја работите да тргнат напред. Да бидеме Данска, да бидеме Шведска, да бидеме…, да бидеме интелектуално макар едно скалило погоре, а во исто време, да не се селиме таму, туку да останеме под ова сонце што ние го имаме и со оваа топлина што ја има само овде. Наспроти злобата, расипаноста, мрзеливоста, наспроти онаа киселина што им го јаде желудникот на тие што мразат ако се случи нешто добро. А кои некако ни стануваат иманентни.
И ете, со овие последни редови забегав во патетика. Одамна не сум младешки бунтовник, но не мислев дека ќе станам патетичар. Ама повторно и повторно, се враќам на истото. Ние не зборуваме за лек за ракот, не зборуваме за новите филозофски правци, ние не зборуваме за новите книги, за тоа дека станавме веројатно едниствена земја во светот во која никој не чита весници… Еве, не мора да ги читаме ниту Хегел, ниту Маркс, не за да ги прифатиме, туку за да ги разбереме, но барем да прочитаме еден обичен весник, сеедно што весници не ни има (нека не се лутат моите пријатели кои работат во нив). А нема, не само затоа што веќе нема кој да ги креира, туку и затоа што никој не ги ни чита. Не може да има нешто, што никој не го конзумира. Всушност, сфаќаш дека сите сме се претвориле во една голема Цеца, и тогаш не е чудо што Кацарска ни е уставен судија и што имаме уставни судии кои го делат нејзиниот ум. Инаку, иницијативата би ја фрлиле низ најблискиот прозорец, заедно со столчето на кое таа седи. А, чии миленици, пензионерите, ќе демонстрирале утре пред Уставниот суд. И, ако бидат барем стотина, ќе бидам среќен.
И за крај, ете, да избегам малку од Американците и да се присетам на Ремарк. Кој во првата од неговата славна епопеја од 10 томови од кои девет се посветени на Првата и Втората светска војна ни доловува еден санитарен мајор, лекар, кој ги прегледува ранетите и одлучува кој од нив ќе се врати на фронтот. И потпишува „способен“ на листата, не ни погледнувајќи ги ранетите. И доаѓа војник со дрвена нога, наместо таа што ја загубил на фронтот. Мајорот не го ни погледнува и става печат: „Способен“. А војникот, тој без една нога, оставена некаде на фронтот во Франција, му вели: „Следниот пат кога ќе дојдам пред вас, ќе дојдам со дрвена глава наместо дрвена нога. И ќе станам мајор!“
И се прашувам, како Ремарк успеал преку овој мајор да не долови и нас. Кои, имаме избор: или ќе ги победиме мајорите како овој или и самите ќе си ставиме дрвена глава. Трето, едноставно нема!
