Дар­ко ЈАНЕВСКИ

Де­нес, ве­ро­јат­но нај­го­ле­ми­от број Ма­ке­дон­ци зна­ат зо­што 23 октом­ври е не­ра­бо­тен ден. Но, исто та­ка, ве­ро­јат­но нај­го­ле­ми­от дел од Ма­ке­дон­ци­те не зна­ат ни збор по­ве­ќе за на­ста­нот од праз­ни­кот. Ос­но­ва­чи на ВМРО? Мо­же­би не­кој чул за Хри­сто Та­тар­чев, посебно ресенчани, но веројатно тука завршува приказната. Иван Ха­џи Ни­ко­лов? Кој е тоа? Мо­же­би кни­жа­рот, со ко­го всуш­ност ни поч­ну­ва­ат проб­ле­ми­те око­лу ос­но­ва­ње­то на ВМРО. За­што не­го­ва­та кни­жар­ни­ца, во ко­ја е ос­но­ва­на ор­га­ни­за­ци­ја­та, се на­о­ѓа­ла во Со­лун. По ѓа­во­ли­те, а ка­ква е таа тај­на ма­ке­дон­ска ор­га­ни­за­ци­ја што се ос­но­ва во овој град, кој, не­ли, отсе­ко­гаш бил грч­ки?. А за тоа, еве не мо­ра да се пра­ша во Ати­на, мо­же и во Бри­сел, Лон­дон и Ва­шин­гтон.

Патем сега, по Преспанскиот, потпишан од оној исушениот кој застанувал на пешачки и велел „повелете“ на пешачите, крај вториот збор од името на организацијата, кој гласи „македонска“, можеби треба да ставиме табла дека и припаѓа на хеленистичката култура и историско наследство. ВМРО не е античка организација, но и Грците ја имаат поговорката: Ѓаволот ни ора ни копа!, па таблата би била за секој случај. Така доаѓаме до тоа дека по потписот на исушениот, ВМРО не е пробугарска организација како што со години обвинуваше СДС, туку прогрчка.

Оттука, денес веројатно треба да се потсмеваме на не­до­вет­но­ста на ос­но­ва­чи­те на ВМРО, кои на­ме­сто во Скоп­је, ор­га­ни­за­ци­ја­та ја ос­но­ва­ле во еден град што не е ма­ке­дон­ски. Од­нос­но е ма­ке­дон­ски, ама грч­ки, со тоа што то­гаш, во 1893-та, во гра­дот во кој пред ре­чи­си 30-тина го­ди­ни бе­ше одр­жан ми­ли­он­ски­от ан­ти­ма­ке­дон­ски ми­тинг, Гр­ци­те би­ле мал­цинс­тво. Збу­ну­вач­ки, зар не? Ка­ко е мож­но тоа? Осо­бе­но што Гр­ци­те не се не­ко­ја на­ци­ја што мо­же да се по­фа­ли де­ка осво­ју­ва­ла те­ри­то­рии и про­сто­ри со ви­сок на­та­ли­тет, како што тоа го правеа Албанците .

Од дру­га стра­на, за Бу­га­ри­ја, Со­лун во кој е ос­но­ва­но ВМРО (или по­точ­но ка­жа­но ТМОРО) е град во Ма­ке­до­ни­ја, а Македонија, како што слушаме од нив е бу­гар­ска. Та­ка ба­рем ве­ли се­ко­ја из­ја­ва што во оваа смис­ла до­а­ѓа од на­ши­от исток. Или мо­же­би Бу­га­ри­те за бу­гар­ска ја мис­лат са­мо Вар­дар­ска Ма­ке­до­ни­ја, ко­ја пред 110 го­ди­ни, во Пр­ва­та бал­кан­ска вој­на, би­ла оку­пи­ра­на од Ср­би­те.

За де­неш­на грч­ка Ма­ке­до­ни­ја, во ко­ја се на­о­ѓа и Со­лун, ка­де што е до­не­се­на од­лу­ка­та за во­ста­ни­е­то во 1903 го­ди­на, ка­де што, па­тем, се слу­чи­ле и со­лун­ски­те атен­та­ти, ка­де што се одр­жа­ла пос­лед­на­та сред­ба на Го­це Дел­чев и Да­ме Гру­ев пред овој пр­ви­от да за­ми­не во смрт­та (со децении малите Македончиња учат за тоа како тогаш Гоце влегол во Солун со корпа велигденски јајца), не сме ги чу­ле Бугарите да ка­жат де­ка е бу­гар­ска. Молчат како „котката“ да им ги изела убавите јазичиња.

Та­ка, гле­да­но од овој ас­пект, има­ме Ма­ке­до­ни­ја што од Та­ба­нов­це до Ге­вге­ли­ја е бу­гар­ска, но вед­наш по­тоа, на не­кој чу­ден на­чин, 51 от­сто од таа Ма­ке­до­ни­ја за која се бореле ос­но­ва­чи­те на ВМРО ста­ну­ва­ат грч­ки (Бугарите го кријат како змија нозете потсетувањето на Нејскиот договор кога, како последни парталковци за парче леб, потпишаа дека се откажуваат од мнозинскиот дел од територијата на Македонија, па не е јасно што денес се петелчат и кукурикаат).

Ина­ку, ве­ро­јат­но де­ка тие до­се­га би ги об­ви­ни­ле Гр­ци­те за краж­ба на исто­ри­ја­та, од­нос­но на оној дел од нив­на­та исто­ри­ја што е оз­на­чен ка­ко нај­ро­ман­ти­чен, до­де­ка Гр­ци­те, по иста­та ло­ги­ка, би ги об­ви­ни­ле Бу­га­ри­те де­ка ја кра­дат нив­на­та исто­ри­ја. Оти ако Ма­ке­до­ни­ја е грч­ка, таа по де­фи­ни­ци­ја не са­мо што не мо­же да би­де ма­ке­дон­ска, ту­ку не мо­же да би­де ни бу­гар­ска. Та­ка си­гур­но мис­лат Грците. Но, со тоа се­ка­ко не би требало да се сог­ла­су­ва­ат бу­гар­ски­от пре­тсе­да­тел Радев и бу­гар­ски­от пре­ми­ер, а за бу­гар­ски­те евро­пра­те­ници Ковачев, Џамбаски и дру­ги­те од тој ред и да не збо­ру­ва­ме. Впрочем тие само не збунуваат, за­што, ко­га збо­ру­ва­ат за бу­гар­ска Ма­ке­до­ни­ја, се­ка­ко не мис­лат на Ку­ма­но­во и Ста­ро На­го­ри­ча­не, ту­ку мис­лат на онаа од Сан Сте­фа­но (3 Март им е државен празник), ко­ја стиг­ну­ва­ла до Ко­стур­ско Езе­ро. Дру­го по­и­ма­ње, нема смис­ла.

Освен, ако не се впрегнати (платени) во проект за исчезнување на Македонија, односно Македонците, што ги прави класични проститутки. Имено, веќе десетина години пишувам дека целта на Бугарите е да ја добијат историјата на овој дел од Македонија, за да може да се избрише секаков траг од Македонците и, Република Македонија да се подели на бугарски и албански дел. Бугарите од тоа нема да имаат никаква полза, но нив и онака никој не ги прашува туку само им наложува да извршуваат задача која е историски и стратегиски од клучно значење за Грција и Голема Албанија. И тука завршува нивната приказна. Приказна на обични потрчковци кои се обидуваат да ја искористат хендикепираноста на Заев и наследникот на Заев, на гардата од СДС и нејзините новинарските потрчковци кои го поддржуваа доаѓањето на Заев на власт и потпишувањето на Договорот со Бугарија во 2017 година (денес дел од овие последниве ги гледаме како станаа небањати вмровци и миленици на ВМРО-ДПМНЕ и вмровските протагонисти на јавната сцена), а кои сите заедно немаат доволно интелектуален капацитет за да се спротивстават на бришењето на Македонците.

Од друга страна, ако Бугарите веќе потпишале дека се откажуваат од Илинденска Македонија која е под власт на Грција од 1912 година и никогаш пред тоа во историјата, во која спаѓал и Солун кој бил срцето на таа Македонија, додека Скопје бил само периферен град со 30 000 турски војници, навистина не можат да се објаснат нивните денешни егзебиции со „Северна“ освен како лечење на историските фрустрации и рани. Проблем е што сето тоа го направија откако во Македонија на власт беше инсталирана една хендикепирана апашка гарнитура, па целиот процес наличува на блудничење врз немоќно лице. Но, поинаку веројатно не беше ни можно.

Како и да е, Солун во кој е основано ВМРО, гледано од историски аспект, навистина е проблем. Тој е грчко-македонски, бугарски или македонско-македонски?

Всуш­ност, ние има­ме ед­на су­штес­тве­на ди­ле­ма од ко­ја не мо­же­ме да нај­де­ме из­лез са­мо со му­дро че­шка­ње на гла­ва­та: ко­га на 23 октом­ври го кра­де­ме Со­лун, чи­ја исто­ри­ја при­сво­ју­ва­ме? Грч­ка или бу­гар­ска? Или, сепак, си имаме наша, изворно македонско-македонска!