КОЛУМНА НА ЈАНЕВСКИ: Како Исус и лепрозниот од Библијата ги урнаа историската комисија, протоколите и Договорот со Бугарија

Дарко ЈАНЕВСКИ

Еве една библиска загатка која како приемен испит би требало да ја решава секој член од бугарско македонската историска комисија (а и од таа со Грција), пред да продолжи да решава за Самоил, за Карпош, за Гоце итн. Имено, Комисијата поаѓа од тоа дека имаме заедничка историја со Бугарија, а дека таа комисија треба да „придонесе за објективно и засновано на автентични и на докази засновани историски извори, научно толкување на историските настани’‘ (чл. 8 од Договорот за доброссоедство).

Едноставно кажано, врз основа на пишаните и други докази (“автентични и на докази засновани историски извори“), таа треба да ни каже како ќе ги толкуваме историските настани (научно толкување на историските настани) или дали Гоце бил Бугарин, дали Илинденското востание било бугарско, дали во 1941 Бугарите биле администратори, дали Грците во 1912 година ја „ослободиле “ Егејска Македонија, па потоа етники ја исчистиле од ослободените „хора“ или извршиле погром брз нив итн, итн.

Во превод тоа значи дека Бугарите ќе и достават некој документ на нашата Комисија каде за некој револуционер пишува дека е Бугарин и тука ќе заврши приказната. Тоа ќе биде автентичен и на доказ заснован научен извор врз основа на што ќе се гради научното толкување кое ќе влезе во нашите учебници и ќе им го пере мозокот на нашите деца.

Но, историјата не е таква наука. Има многу замки во неа, од тоа кој ја пишувал, во кое време, кој бил контекстот итн. Па малку ли докази имаме токму во денешни времиња дека луѓето во Македонија се пишуваат се и сешто, само и само ако тоа им донесе работно место по национален клуч.

Но, да ги оставиме тие ситници. Да се свртиме кон посериозни извори, каде за еден ист настан постојат различни односно повеќе верзии. Еве еден таков, нема врска со нас и со Бугарија, а како што реков, би можел да послужи како некаков приемен тест или тест за интелигенција за членовите на бугарско-грчко-македонската комисија кои сметаат дека може да се утврди само една, единствена и неприкосновена вистина.

Библијата е најпродавана и најчитана книга во светот. Се смета за Божји збор, но и покрај тоа, во нејзе има некои контрадикторности. Под услов да не ја гледате и читате од теолошки аспект, туку да ја разгледувате како историски документ. Со теологијата е лесно, со историјата – не баш.

Така, во Евангелието по Марко, глава 1, стих 40 на Исус му приоѓа еден лепрозен и коленичејќи му вели. „Ако сакаш, можеш да ме очистиш“.

А Исус, „откако се смилува, ја пружи раката, се допре до него и рече: Сакам! Очисти се!“

„И штом го рече, тоа се изгуби лепрата и тој стана чист“.

Извонреден настан нели? Неизлечиво болен човек, му приоѓа на Исус со верба, и малку подоцна тој е здрав. Фасцинантно!

Истата, буквално истата сцена ја има и во Евангелието по Матеј. Лепрозниот му приоѓа на Исус, му вели: Господи ако сакаш може да ме исчистиш, Исус ја пружа раката и лепрозниот е чист.

За да не остане само на Марко и Матеј, идентичната сцена, ама идентична до запирка, ја има и во Евангелието по Лука (5-12):

„И кога беше во еден град, ете, човек целиот лепрозен, штом Го виде Исуса падна ничкум и Го замоли, велејќи: „Господи, ако сакаш, можеш да ме очистиш.”
„Тогаш ја протегна раката, го допре и рече: „Сакам, очисти се!” И веднаш лепрата падна од него.“

Како што можете да видите, во сите три сцени приказната е иста. Се претпоставува всушност дека Матеј и Лука ја препишале сцената од Марко чие евангелие е прво напишано. Но, како и да е, имаме три историски документи (тие неспорно тоа се) во кој се раскажува за ова чудо на Исус. И сите се идентични.

Освен во една мала разлика: Во Евангелието по Марко, Исус ја протега рака и го излекува лепорозниот откако „се смилостува“, додека овој збор го нема во евангелијата кај Матеј и Лука. Значи, во првото Евангелие, опишан е и израз на чувство на Исус – „се смилостува“ – додека во другите две евангелија таков израз на чувство нема. Зошто? Зошто Матеј и Лука би пропуштиле да изразат дека Господ се смислостивил?

Едно од објаснувањата е дека ним им се сторило неприкладно дека е потребно посебно да се нагласува дека Господ се смилостивил, бидејќи тој самиот по себе е милост. Ако на едно место го нагласиш тоа, дали тоа значи дека на друго место, каде не е нагласено, тој не се смилостивил?

Се разбира, ова е само една од дилемите. Има и други дилеми и сите тие се јавуваат само од еден единствен збор во историски документ, кој поркрај тоа е и регилигиозен.

Дилемата е, како една Комисија би го решила ова прашање ако треба да одбере една варијанта, на што инсистираат бугарските историчари и бугарската држава поддржана од ЕУ во нашиот случај? Исус покажал чувство на милост кога го излекувал лепрозниот или не? Која е единствената вистина што науката би ја утврдила?

Но, тоа не е се во овој случај. Досега имаме две верзии на еден настан, но постои и трета. Имено, во некои од најстарите зачувани копии на Евангелието на Марко, барем како што тврдат сите научници од оваа област, не стои дека Исус се смислостивил, туку на прашањето на лепрозниот, дали сака да го излечи, тој најпрвин се „разжестил“ па потоа ја пружил раката, го излекувал и му рекол „Оди си“.

Така, сега добиваме три историски документи: во едните Исус се разжестува, во други Исус се смилостивува, во трети тој не покажува никакво чувство. Комисијо? Која е единствената вистина?

Како и да е, подоцна, некои монаси, кога го копирале Евангелието по Марко, помислеле дека не е прикладно да стои дека Господ на молба за излекување „се разжестил“, па го смениле зборот со „се смилува“ (иако зборот „разжести“ има друга конотација – имено Исус со тоа порачал: како смееш воопшто да прашаш дали сакам да те излечам кога тоа тоа се поздрабира, Јас сум Господ, јас милост сам по себе!“.

Подоцна, Лука и Матеј ги виделе двете верзии, па решиле во своите евангелија да ги исфрлат и двата збора.

На тој начин доаѓаме до три верзии на еден ист настан: две во кои Исус покажува различни чувства и една верзија во која тој не изразува никакво чувство туку едноставно ја пружа раката кон лепрозниот и го излекува.

Значи три верзии во три документи и сите имаат еднаква тежина. Како тоа би го решила науката „за да придонесе за објективно и засновано на автентични и на докази засновани историски извори, научно толкување на историските настани“ што би рекле нашите величествени умови Заев и Борисов кои го потпишаа Договорот за добрососедство и врз основа на чии одредби работат добро наградените членови на Комисијата?

Да не заборавиме, науката смета дека во времето кога е пишувано Евангелието на Марко – крајот на 50-тите години од н.е. постои уште еден извор нарече Q чија содржина не е позната. Што не мора да значи, но можно е во него да постои и четврта верзија на овој настан.

И конечно, никој не знае што стои во оригиналните верзии на споменатите евангелија, бидејќи тие едноставно не постојат – исчезнати се – што значи, истиот настан може да има и повеќе од три верзии до кои стигнавме, плус верзијата од Q (иако научниците претпоставуваат дека во оригиналниот Марко стои зборот „се разжести“ а елаборацијата зошто е тоа така овде би одзела премногу простор).

Но, во секој случај, дилемата останува: Како тогаш ќе дојдете до едно единствено научно толкување засновано врз автентични документи? А, мудреци наши? Како ќе одредите дали Ќосе е Бугарин или Македонец (телеграмата до Колишевски во 1945 година во која посакува обединување на македонскиот народ од РМ со тој во Грција и Бугарија).

Или како ќе го одредите Мисирков, чистиот Македонец од 1903 и македонскиот Бугарин од Дневникот од 1913 г., кога очаен од поделбата на Македонија во Букурешт ја прифаќа таа терминологија за себе, за една година пред смртта повторно да пишува писма со чисто македонско национално чувство?

Се разбира, библиските дилеми, за теологијата не се дилеми и за нејзе таму нема ништо спорно. Но, кај оние што се занимаваат со проучување на Библијата и пред се Новиот завет од историски аспект, ова предизвикува дебати и никој умен нема намера да востанови една едниствена вистина. Историјата не е медицина, па ќе дадете две лекарства на две глувчиња и врз основа на тоа ќе видите кое дејствува.

Кога станува збор за историјата, дилемите можете да ги изложите во научните трудови, на конференции, во дебати, но сосема е друга приказната кога едно ЦК одредено од Заев и Борисов ќе ви наложи како да ја пишувате националната историја. Впрочем и евангелистите не пишувале во нивните евангелија дека они подучуваат за Исус, ама и дека во тоа време постојат луѓе кои веруваат во други богови. Не велеле, проповедајте го Исус, ама учете и за другите. Тоа би било лудост зар не!

Точно, дилема е дали евангелистите направиле компромиси со Римското царство миејќи му ги на Пилат рацете и префлајќи ја цела вина врз Евреите, несвесни за последиците што тоа ќе ги предизвика во иднината, но можно е и да ја кажале вистината (што, пак, не ги оправдува последиците). Хммм, што би утврдила една научна комисија? Можно е Пилат туку така да распнал човек за кого смета дека е невин само затоа што тоа му го барале фарисеите или евангелистите сепак, се надевале дека со таков наратив, прогонот од Римјаните врз нив можеби ќе би помал?

Во крајна линија целта на овие редови не е да ги отплеткува библиските мистерии. Целта на овие редови е да се прикаже недоветноста, и нека ми биде простено, малоумноста од постоењето на тоа тело кое заедно со формулациите од Договорот со Бугарија стана главна пречка и изговор за бугарското вето. Па уште тоа поминува во Брисел, па Франција прави некаков предлог… Боже, Боже…

И несфатливо е дека при тоа, некој се повикува на некакви научни критериуми и некаква објективна научна мисла. Според таквата објективна научна мисла, да бевме во среден век, болните уште ќе ги редеа со пијавици, а ако по неко чудо некој се појавеше со кутија амоксиклав и го излечеше болниот за една седмица, ќе го запалеа на клада како ѓавол. Исто како што сега ги палат на клада поборниците на ивермектин, а го величат Паксловид, после чија употреба Бајден повторно беше позитивен и покрај четири дози Фајзер (во 2020 велеа дека во таков случај вирусот наделеку би го заобиколувл вакцинираниот кој би припаѓал на стадотото што постигнало групен имунитет). И сето тоа, според објективната научна мисла базирана на автентини докази и од нив изведеното научно толкување кое треба да ми каже што сум јас. Бог да чува и да брани!

П.С. Него дај видете со струјата и со инфалцијата, за ова не ве бива баш!