МУЗЕЈ ВО ДЕЛЧЕВСКО: Македонската соба во Димовско маало во Драмче – чувар на традицијата

Во делчевското село Драмче и популарното Димовско Маало веќе 15 години постои етнолошки музеј наречен Македонска соба. При посетата на местото на влезот на ранчот каде се наоѓа музејот, не пречека Ацо Десподовски, жител на Драмче, кој е повратник во селото и кој приказната ја започна почнувајки од влезот на местото.

-Се наоѓаме во Димовско Маало село Драмче во Општина Делчево. Како што може да видите на знакот на капијата напишано на македонски јазик стои забранет влез, а ако не се почитува тоа од десната страна ќе го забележите знакот „пази куче“. Ова значи дека ова е приватен објект и без мое присуство не смее да се влегува. На капијата имам и три знамиња, македонско знаме од левата страна, исто така македонско знаме од десната страна и на средината го имаме знамето на Европската унија, кое е многу посакувано од македонскиот народ, но за жал изгледа ќе остане само посакувано, рече Десподовски.

И навистина, она што го кажа Ацо, веднаш беше забележливо, голем Шарпланинец веднаш ќе ве дочека на вратата, но по добивањето знак од домаќинот, само ќе ве погледне и ќе се врати на неговото место.

Десподовски, по неколку години живот во Делчево се вратил во Димовско Маало и прво со што се зафатил е уредување на местото во прекрасен етнолошки музеј, наречен Македонска соба, која содржи голем број  предмети карактеристични за ова поднебје, а кои жителите ги користеле уште од дамнина. Во музејот може да се забалежат, стари предмети кои многу малку им се познати на младите, но многу добро ги знаат старите.

-За сето ова идејата е моја, но поради финансиски средства се уште не сум ја развил до крај. Оваа македонска соба постои повеќе од 15 години, од времето кога Љубчо Георгиевски беше премиер. Овде има многу стари предмети кои луѓето ги користеле. Како што може да видите, овде е најстарата пекара, односно може да се каже подница која служела за печење баница, погачи, може да се користи на одење пикник, да се пече месо во неа, качамак со клиси итн, значи тоа е многу стара пекара. Овде е и најстарата, ајде да ја наречеме машина или популарно позната како разбој, сета од дрво, која нема ништо железно на неа. Со неа е исткаено сето она што постои овде, черги и други работи, саи, ентерии фути, скутачи и друго, раскажува Десподовски.

Во близина на разбојот беа забележливи куклени фигури, три девојки и една куклена овца, за кои домаќинот Ацо, кажа дека го симболзиираат целиот процес на изработка на ткаенините.

-Ова се крклизи, без нив овцата не може да се остриже. Се стрижела овцата, потоа се носи на перење, на чешлање, па на влачарка. Овде се и дамите направени од кукли, во народни носии и се мојот импровизиран тим кој покажува како се добива готов производ од ткаењето. Значи да повториме, се стриже овцата ја носиме на перење во реката, потоа ја сушиме, ја чешламе, ја носиме на „влачарка“. Овде ако ја забележите ја имаме најстарата „влачарка“ која постоела. Потоа ја носиме овде и изработуваме кадели, еве веќе вретеното е спремно, потоа ја ставаме на разбој, ова се вика основица, има уште неколку женски работи, кои не ми се познати и се добиваат волнените производи кои ги наброивме, додаде Десподовски.

Освен стари предмети за производство на облека, во повисокиот дел од Македонската соба во Димовско маало се забележуваа и предметите кои се користеле за производство на готова храна, како од стоката, така и од она што ќе се произведело на нивите.

-Ова е грне во кое се варело гравче, ова е тава, најстарата бакарна тава во која се правело јадење. Тука имаме и грне за млеко, кантари за мерење брашно и жито, пегла на жар, имаме уште неколку предмети. Имаме чекрк за основање на разбојот, имаме бутимо каде се биело млекото, значи со помош на ова се биело млекото и се правело јогурт. Имаме ведро, еден од најстарите садови со кој се молзело млеко, потоа се потвасувало и се биело со помош на ова бутимо, ја продолжува приказната за музејот Ацо.

Неизоставен дел од Македонската куќа е и казанот за ракија кој има и свој казанџија, повторно направен од кукла.

-Ова е казанџија кој врши дестилација на ракија, квалитетна ракија, вратата на казанот, е отпорна на висока температура, не е како сегашните врати од железо, сето тоа е направено по тогашен принцип. Овој казан се уште се употребува но во последно време се употребуваат готови казани, додава љубезниот домаќин.

Предметите во собата, како што вели домаќинот му се подарени од несебични луѓе кои немале каде да ги сместат. Македонската соба како што додава е честа мета на гости од соседните градови, а неретко во неа доаѓале и странци.

-Ова се се предмети од дарители кои несебично ги подаруваат со што ја збогатувам мојата колекција. Минатиот Велигден имав посетители од Скопје, Штип и Кочани, доаѓаа 60 посетители претежно луѓе иселени од овде кои зборуваат македонски, но и странски јазик. Планот со ова место е да се уреди малку подобро, одамна барам новинари да ја раскажам приказната оти мислам дека има што да се види, додава Десподовски.

Како самохран родител вели дека не е во можност да го среди целосно местото како што треба заради, што како што додава, му е потребна помош од донатори.

-Ако има донација плафонот не сум во состојба да го направам, на тоа ќе се посветам, бидејки зимно време кога луѓе доаѓаат, внатре дува и не може да се седи. Упатувам повик до Општината ако е во можност да помогне или до сите оние кои сакаат да помогнат, ова место уште повеќе да го збогатиме со нови содржини, додава Десподовски.

Бидејки е повратник во селото, тој како што самиот кажа има проблем со обезбедувањето вода, како за основни потребни, така и за стоката и наводнување.

-Овде живеам бидејки во градот нема што да се работи за да опстанеме во живот. Еден од поголемите проблеми по враќањето од Драмче е водата која ја нема. За наводнување го користам небото, поточно дождот кој кога врне ја собирам водата од олуците на куќата ја складирам и исто ја користам и за стоката, додека за пиење тука блиску на регионалниот пат Делчево – М.Каменица се наоѓа, ние ја викаме Баткова чешма, далеку е од тука но мора да се снаоѓаме. Значи проблемот што немаме вода, не е само во Драмче и во село Илиово, секаде каде патувам водата е еден од најголемите проблеми за луѓето од повеќето села, луѓето многу тешко се снабдуваат со вода, вели повратникот Ацо.

Тој за овој проблем барал поддршка и од претходните и од актуелните власти, но за жал како што вели секогаш добивал негативен одговор или одоговор да проба следниот пат. Според него има решение за проблемот.

-Најдобра прилика за вода е од реката преку пумпи и народот да се ослободи, да живне, да може да чува стока, свињи, крави. Имаме значи 40 жители од оваа страна, јас сум највозрасниот човек од другата страна има и пензионери, постари, повозрасни. Основна гранка е сточарство, земјоделст пвоторетежно се одвива во реката. Зимно време е најголем проблем за вода бидејки мора да се донесе за јадење за пиење, така што проблемот е тој, додава Десподовски.

Упати порака да се посвети повеќе внимание по селата, оти во градот како што вели нагло се гради, додека во селата се доаѓа за избори.

-Најмногу доаѓаат за избори, ќе пуштат една машина наместо да направат добро, направат пустош. Јас не сум ни за ВМРО ни за СДСМ јас сум за народот. По моето враќање овде, не само јас и други сакаат да живеат овде. Велат изумираат селата, не изумираат селата, изумира народот без основни услови за живот. Во 80-90 тите години не иселија од селата во градот, сега нудат програма од град во село, ете се вратив, што имам јас од тоа. Значи треба ако зборуваме едно да го направиме тоа, така што ги молам актуелните власти и тие по нив, да дојдат по селата и да видат како се живее, нешто да направат за овие луѓе овде, вели Депсодовски.

Во близина на неговиот дом живее и неговиот брат, кој додава дека најголем проблем со водата во Димовско маало имаат повратниците, бидејки водоводната мрежа е ставена претходно и за тоа тие не се поврзани на мрежата.

-Кај брат ми доаѓаат често гости сите кои се иселени од овој крај доаѓаат да ја видат Македонската куќа. Му помагам кога можам, ако на брат ми не помогнам, на кој ќе помогнам. Во однос на водата имаме два водовода овде, за време на суша ќе намали малку водата, инаку не може да се пожалиме имаме чешми, перални, купатила не сме заостанати во тој поглед. Брат ми скоро се врати од Делчево и затоа кај него нема вода. Моментално не е изводливо да добие вода, но планираме да најдеме начин, оти има и други куќи тука што се повратници што немаат вода. Линијата минува низ селото, водата е делена некогаш и секој си има свој резервоар и кој како користи, така ќе има, вели братот на Ацо, Боре Десподовски.

Во близина на ова семејство и маалото како што додаде има дванаесет куќи. Нема затворена куќа како што додава, сите живеат во селото, имаат 800 метри асфалтен пат, трафостаница, улично осветлување. Боре е вработен во Гранит и оттаму заработува за живот, но живот на село не е живот ако не се одгледува барем по нешто од домашни животни. Во случајот на Боре тој чува кокошки и свињи.

-Чуваме кокошки, свињи, кокошката најлесно се одгледува, како што може да видите кокошарникот ми е заграден, за да ги заштитам од птицата доган, имаме посебна зграда за хранење, пристап до кокошарникот нема лисици, не може куче да влезе исто. Чуваме на село сме без кокошка и без јајца не бива. Имам и купечки несилки но повеќе се од тие домашните, во денот по 18-20 јајца несат кокошките. Иамме и малечки коковчиња, јарички ги викаме, свињи имаме, марторица и така, додава Боре Десподовски.

Во селото како што додава освен брат му се вратиле тројца жители.

-Павле учителот, Ацо мојот брат, Владо кој е во Лондон на работа. Но како што кажавме треба вода за нив. Да се зголеми имаме доволно вода за водокорисниците и е доволно, ако од таа вода и тие земат
ќе биде слаб притисокот. А тука е блиску реката 800 метри има до реката Брегалница, имаме ниви, ќе дадеме ќе набијат пумпа имаме трофазна струја, само да стават пумпа, прстени, а ние потоа ќе си го платиме другиот трошок, додава Боре.

Тој ни покажа и дел од своето градинарско производство во својот двор. Посаденото го наводнува со систем „капка по капка“. Произведува пипер, домати и други производи но исклучиво за своја потреба.

-За системот капка по капка употребувам вода од чешмата, додека за фолијата кога врне дожд сум ги поврзал олуците и се полни долу имам базен и таа вода ми служи за наводнување. Произведувам домат, пипер и краставици, имаме голема фамилија даваме на пријатели но не продаваме на пазар, додаде жителот на Димовско маало.

Димовско маало кое се наоѓа во Драмче како што додава според стари легенди е по површина како Белград. Се протега од село Очипала до село Илиово. Вирусот селаните не ги плаши, велат дека тој е по кафеаните. Задоволни се од тоа што го имаат во селото.

-Драмче е големо село, од Очипала до кај Илиово и Тодоровци. Селскиот живот е таков, е сега ако немаш работа од 1 до 30 да одиш на работа, не може да опстанеш без редовна плата. Од друга страна користиме се што ни дава природата, деновиве одиме на габи, поради тоа што нема студ се уште ги има габите. Што се однесува до коронавирусот, ние од вирусот не се плашиме. Вирусот е по кафеаните и кафиќите, тука оти е ридско планинско место нема вирус, малку ракиичка користиме како дезинфекција и нема проблем. Инаку имаме тука продавница, електрично осветлување, поврзани сме патно со Делчево и М.Каменица, додава Боре Десподовски.

На одговорните им порача да го направат кракот кон М.Каменица, бидејки кон Делчево имаат асфалт.

-Да се направи едно мало патче да можат да одат трактори, ако може да се прошири или малку да се асфалтира и да се направи и се ќе биде во ред, додава Боре Десподовски од Димовско маало.

Приказната за Македонската соба и животот во Димовско маало ја завршивме со кратка седенка во дворот на Боре каде може да се забележи убавата селска идила и мирниот живот на луѓето од Драмче.

Валери Спасевски за МИА