По повод 144-годишнината од раѓањето на КРСТЕ Петков МИСИРКОВ (1874)
Крсте Петков Мисирков е идеолог на македонската национална борба во тек на цели 3 децении и заштитник на целоста на народот и татковината, основоположник на современиот македонски јазик и правопис и автор на првата македонска книга на тој јазик и правопис; член/основач на Македонското научно-литературно другарство (МНЛД) во Санкт Петербург (1902), основач и автор на првото национално научно-литературно и политичко списание на современ македонски јазик „Вардар“ (1905), историчар што врз научна основа ги постави темелите на современата македонска национална историја (Да го запознаеме своето минато, но и минатото на нашите соседи ), етнограф, активен македонски политичар, дипломат и публицист и уште многу други определби.
Да се зборува за Мисирков значи да се зборува за македонската национално-политичка и културна историја. Животната хроника на Крсте П.Мисирков почнува на 18.11.1874 г., во с. Постол (Ениџевардарско) близу древната македонска престолнина Пела. Во сите свои документи од младешките години Мисирков, се декларира како „Македонски Словен“ или како „Македонец“, а подоцна се служи со пседвдонимот „Пелски“.
Мисирков ја има предноста пред другите свои сонародници уште во младешките години (крстосувајќи ги Белград и Софија) да ја запознае еднаквата природа на балканските национални пропаганди кон Македонија и нејзиното население. Учењето на Мисирков во Полтава (Украина) и Санкт Петербург (Русија) му ги отвора очите за комплексната содржина на етнографијата, социологијата, политиката. Неговата животна судбина е одраз на Македонците да ја разберат својата суштина и да ги претворат јазичните, националните и духовните специфики во основа на својот национален идентитет.
Тој е харизматична личност со чувство за историска мисија, која силно ја бара вистината, а како единствен адут на своја страна ја има само личната проникливост. Затоа неговото дело „За македонцките работи“ е толку прогностично. Уште во предговорот на книгата, Мисирков образложува дека се зафатил со пишувањето на книгата за да го изложи своето сфаќање за народните идеали на Македонците и на тој начин, според своите сили, да исполни дел од долгот кон својот народ и кон својата татковина. Во книгата, тој ги поставува основните принципи врз основа на кои треба да биде кодифициран македонскиот јазик – фонетскиот принцип, централните македонски говори како основа на литературниот јазик и принципот за збогатување на лексиката со зборови од сите македонски дијалекти.
Во ова капитално дело Мисирков прави еден сериозен, иако на места остар осврт на политичката ситуација во Македонија, која е особено тешка и комплексна имајќи ги предвид и страотните последици за народот од Илинденското востание. Тој упатува беспоштедна критика кон водачите на востанието, нагласувајќи дека тоа било избрзано, немало меѓународна поддршка и било искористено за туѓи цели. Инсистира на потребата од национално обединување, кое може да се постигне само со беспоштедна борба со пропагандите поради кои е силно разединето македонското национално ткиво. Затоа тој и во ова свое дело, како и во подоцнежните статии, ја истакнува значајната улога што треба да ја има македонската интелигенција во афирмирањето на македонската посебност, потенцирајќи дека таа јасно треба да ги издели интересите на македонскиот народ од оние на другите балкански народи.
Покрај анализата на актуелните состојби, Мисирков во книгата аргументирано ја образложува македонската општествена, етничка, културна и јазична посебност. Во таа смисла, тој се пројавува како добар познавач на историјата на Балканот, потенцирајќи дека Македонија има сопствен историски развој, така што и покрај постојаните негирања од некои научници, таа несомнено сочинува одделна историска, географска и етнографска целина. Како интелектуалец К.П.Мисирков има широк поглед кон иднината, но е без силни средства за војување, соодветни на актуелните услови.
Голем дел од современиците на Мисирков не можат да ја оценат перспективно вредноста на неговите идеи „… Идеите на татко ми – пишува д-р С.Мисирков – за она време беа нешто исклучително; тие не само што исцело одеа наспроти правецот на официјалната и шовинистичка српска и бугарска наука, туку и ја разбива теоријата насадувана од десетлетија…“. Противниците на македонскиот идентитет не искажуваат спокоен однос и дејствуваат агресивно. Суровата реалност, го прави Мисирков (на моменти) животно ранлив од туѓите институции и пропаганди и го тера не еднаш кон тривијални манифестации и остапки – во 1907г . – 1908г. околу Младотурската револуција, кон почетокот на Првата светска војна и по нејзиниот крај кога живее во Бугарија.
Сергеј Мисирков
Но констатираме, дека во краток период по извршените компромиси, Мисирков ги анулира со спротивни постапки и контра-статии во печатот (1909 – 1910, пред 1914 година, кон крајот на неговиот животен пат 1924/25 – Патот за примирувањето, Македонскиот национализам, Самоопределувањето на Македонците и др.). Ова покажува дека неговите отстапки не се од принципиелен карактер и дека нема промени во неговото мислење уште од времето на програмското дело „За македонските работи.“ Бугарскиот државен национализам се претвара во судбина за Мисирков и тој умира надвор од родната Македонија (1926г., Софија), осамен, ги има покрај себе само сопругата и синот. Неговата историска мисија е македонскиот национализам, конкретно: „Беззаветната и безгранична љубов кон Македонија, непрекинатото мислење и работење за интересите на Македонија и полниот конзерватизам во појавите на македонскиот национален дух: јазикот, народната поезија, народниот живот, обичаите – ете ги главните црти на македонскиот национализам“, заклучува Мисирков.
Презмено до ФБ профилот на Наташа Котлар
