(Даниел Север за peacefare.net)
Вашингтон испраќа чудни сигнали на Балканот. Ја поддржа одлуката на високиот претставник на меѓународната заедница во Босна и Херцеговина со која се воведува постизборна промена во начинот на кој гласовите ги одредуваат исходите. Ова ги фаворизира етнонационалистичките политички партии усогласени со Москва. Американците ги откажуваат косовските министерски посети со американски претставници. Вашингтон сака премиерот на Косово да го одложи воведувањето косовски регистарски таблички во северните општини со мнозинско српско население, без уверување дека натамошн ото одложување ќе доведе до усогласување.
Сето ова изгледа неповрзано, можеби дури и случајно и неважно. Не е ниту едното ниту другото.
Се е до Белград
Овде линијата е Белград. Џо Бајден беше силен поддржувач на борбата на Косово за ослободување од Србија. Но, тој одамна одлучи дека Белград е тешката категорија на Балканот. Јас сведочев пред него во Сенатот пред повеќе од 15 години. Тој јасно стави до знаење дека го поддржува приемот на Србија во процесот на пристапување во ЕУ, иако во тоа време таа очигледно не беше квалификувана за тоа. Бајден веруваше дека тоа ќе го ограничи Белград да се движи во европска насока.
Тој и неговата Бела куќа сега ја делегираа одговорноста за Балканот на Стејт департментот. Таму клучните играчи веруваат дека српскиот претседател Вучиќ е сериозно посветен на процесот на пристапување во ЕУ и исто така сериозно загрижен за благосостојбата на Србите во соседните земји. Пацификацијата на Србија стана цел на американската политика. Пред неклку дена специјалниот претставник на САД за Западен Балкан го прими во Вашингтон српскиот дипломат (Владимир Божовиќ) кој ја искористи приликата за особено недипломатски коментари за Црна Гора, членка на НАТО која претрпе долготрајна политичка нестабилност. Стејт департментот навива за непотребната иницијатива на Вучиќ за Отворен Балкан.
Штета што не е така
Има малку докази дека Вучиќ е сериозен за ЕУ. Србија постигна напредок во последните години во спроведувањето на техничките барања на acquis communautaire. Тоа е полесниот дел од квалификациите за пристап во ЕУ. Тешкиот дел е исполнувањето на критериумите од Копенхаген. Тие вклучуваат демократски институции, слободни медиуми, независно судство, владеење на правото и отворена пазарна економија. Србија постигна мал напредок во однос на ова, а за некои работи се врати назад. Таа, исто така, не успеа да ја усогласи својата надворешна политика со онаа на ЕУ, и тоа не само за санкциите за Русија.
За Србите кои живеат во соседните земји, послушниците на Вучиќ заговараат она што тие го нарекуваат „српски свет“. Да, тоа е исто како слоганот „руски свет“ што ја наведе Москва да ја нападне Украина. Вучиќ бараше и во голема мера постигна доминација над српските заедници во Косово, Црна Гора и Босна и Херцеговина. Во сите три, руската „хибридна војна“ и помага на Србија да изврши притисок за де факто, ако не и де јуре поделба. Вучиќ има за цел да го ограничи авторитетот на државните структури на неговите соседи и да создаде средно ниво на владеење во кое доминира српското население, контролирано од Белград. Тоа е она за што всушност се работи за проблемот со регистарските таблички.
Новата линија на поделба во Европа
Америка по крајот на Студената војна се надеваше на цела и слободна Европа. Тоа нема да се случи наскоро. Европа се дели помеѓу сфера на НАТО на запад и сфера со која доминира Русија на исток. Србија се определува да остане во сферата во која доминира Русија, заедно со Белорусија и она што Москва може да го задржи во Украина, Молдавија и Грузија. Белград, исто така, се надева дека ќе ги задржи фондовите за пристапување во ЕУ што ги добива од Брисел. Со тоа би требало да се финансираат подготовката за евентуалното членство, но Србија ги користи за да развие економија во која доминира државата.
Нивото на власта во соседните земји што го контролираат Србите ќе биде особено корисно за Москва. Русите ќе го користи да ги дестабилизира сегашните и идните членки на НАТО. Тоа ќе го направи ризично натамошното проширување на Алијансата.
Лошо замислено и лошо изведено
Значи, што не е во ред со политиката на Вашингтон на Балканот? Лошо е замислено затоа што се заснова на погрешни претпоставки за европските амбиции на Србија и нејзините активности во соседните земји. Политиката на САД исто така лошо и слабо се спроведува. Нема оправдување за промената на правилата за броење гласовите по изборите или за непризнавање на „српскиот свет“ поради опасноста што ја претставува за соседите на Србија и потенцијалните сојузници на САД.
САД треба да се вратат на балканската политика која ќе го поддржи суверенитетот и територијалниот интегритет на секоја од балканските држави, како и почитувањето на човековите права на нивните граѓани. Тоа треба да го вклучи нивното право да одлучуваат демократски, без мешање од Белград, на која страна од новата линија што ја дели Европа ќе изберат да бидат. Можеме да се надеваме дека Србија ќе го промени мислењето за сојузништво со Русија, но за тоа ќе биде потребно стратешко трпение, а не пацификација на Белград.
(Даниел Сервер, професор на Факултетот за напредни меѓународни студии на Универзитетот Џон Хопкинс)
