(Жак Атали / attali.com)
Со оглед на негодувањето предизвикано од изјавата на францускиот претседател за потребата од евентуално испраќање француски војници во борба во Украина, многу е лесно и многу примамливо да се направи паралела со реакциите на демократиите во времето на подемот на Хитлерова закана. Би било лесно да се направи паралела меѓу тогашните пацифисти и денешните, меѓу вчерашните и денешните воени подбуцнувачи.
Ситуацијата во Европа во 2024 година има многу заедничко со онаа од 1938 година: циничен диктатор кој почитува само сила, убеден во вродената слабост на демократиите, решен да го прошири својот животен простор за да избега од чувството на опкруженост. Истото чувство на опкруженост кое Прусите го чувствуваа уште од 18 век, а Русите уште подолго, можеби дури и од падот на Константинопол во 1453 година, што ја направи Русија единствен столб на православието, опкружена со народи со различни религии. Во двата табора, и во двете епохи, европските народи во конфликт, но со слични култури, со повици да се сложуваат, да споделуваат вредности, да градат рака под рака силен политички ентитет, носител на заедничка цивилизација. И, во двете ситуации, Соединетите Држави не сакаат многу да се вклучат во конфликт во Европа.
Затоа, разбирливо е дека, за да избегне да влезе во историјата како наследник на Чембрлен, или уште полошо, Лавал, францускиот претседател избра отворено да разговара за можноста за испраќање војници во Украина, тема за која се дискутира во воените штабови веќе две години. Ова ги предизвика истите реакции како оние кои ги поздравија изјавите на Черчил, тогаш еден од водачите на британската опозиција, и оние на полковникот де Гол.
Но, еве во што е работата: ако сакаме сериозно да ја истражиме паралелата, мора да се сетиме дека во 1938 година, вистинскиот проблем не беше во ставот, туку во неспособноста на француската, британската, советската и американската армија да се соочат со превооружена германска армија, а пред сè, германска воена индустрија која работеше со вртоглава брзина.
И тоа несомнено го прави некредибилно она што го говори францускиот претседател: итноста не е да се објави дека сме подготвени да испратиме војници на бојното поле, туку да создадеме услови за кредибилитет на нашата армија (и, генерално, армиите на други европски земји). Ако целта беше да се испрати сериозна порака до рускиот претседател, ќе беше поверодостојно, без да се објави ништо јавно, да се стави француската индустрија (и општо индустријата на другите европски земји) да работи со огромна брзина. Да произведе пет или десет пати повеќе тенкови, муниција и беспилотни летала.
Се разбира, тоа би барало драматично пренасочување на буџетските издвојувања, што во секој случај ќе биде неопходно кога ќе бидеме принудени да донесуваме одлуки за трошења многу пообемни од досега најавените 10 милијарди. Јасни, фер и ефективни избори, конечно справување со безбројните расипнички и двојни практики кои го склеротизираат француското општество.
Ваквите избори се малку веројатни: владата не е подготвена да ја стави земјата во воена економија. Земјата не е подготвена да го слушне тоа, бидејќи не е подготвена за обемот и неизбежноста на ризиците.
Веќе двапати, во последниве години, ја пропуштивме можноста да се впуштиме во овие големи реформи, давајќи ѝ на земјата високи амбиции: Прво, во времето на епидемијата на Ковид-19, кога маските, респираторите, лековите и вакцините требаше да се произведуваат со огромна брзина. За разлика од другите земји, ние не направивме ништо такво. Тогаш, кога беа објавени драматичните дефицити во нашиот платен и трговски биланс, требаше да ги вложиме сите наши ресурси за реиндустријализација на земјата и обука на потребните менаџери, инженери и работници.
Во сите овие случаи, требаше да успееме да ја направиме работата основна вредност. Но, за да го постигнеме ова, ќе мораше да создадеме услови за социјална правда и заеднички проект. Моравме опширно да ги објасниме ризиците со кои се соочува земјата со тоа што не се подготвува за најлошото, допуштајќи нејзиниот јавен и надворешен долг да расте и дозволувајќи нејзината армија, здравствен систем, училиштен систем и инженерски училишта да пропаѓаат.
Дали е предоцна? Не можам да кажам. Сигурен сум само во едно: времето за илузии помина; а зборовите нема да ги заменат делата уште долго.
(Жак Атали е француски економист, политички теоретичар, писател и филозоф, професор и поранешен висок функционер во француската државна администрација. Тој е поранешниот советник на францускиот претседател Франсоа Митеран, и основач и прв претседател на Европската банка за обнова и развој)
Фото: принтсктин attali.com
