Американскиот медиум „Townhall“ посвети текст на истрагата што администрацијата на Трамп ја спроведува во врска со Американската агенција за меѓународен развој (УСАИД) и начинот на кој се трошени парите на американските даночни обврзници низ годините.
Според овој медиум, истрагата покажала дека милијардерот Џорџ Сорос ги користел средствата на УСАИД за финансирање на невладините организации кои стоеле зад „Шарената револуција“ во Македонија во 2016 година, насочена против тогашниот премиер Никола Груевски.
Во написот исто така се наведува дека Сорос, под покровителство на УСАИД, учествувал во изработката на Стратешкиот документ за реформата во правосудството, кој, според американскиот медиум, имал цел да ѝ даде на социјалистичката влада во Албанија поголема контрола врз судството.
Исто така, се наведува дека истрагата открила дека Стејт департментот ѝ дозволил на организацијата „Отворено општество“ на Сорос директно да учествува во процесот на прераспределба на грантовите и начинот на кој се распределувале парите на американските даночни обврзници во Албанија.
Според истражувачите кои ги анализирале американските трошења, демократскиот мега-донатор Џорџ Сорос, кој е главен финансиер на институционалната левица во САД, ги користел средствата на УСАИД за финансирање на „шарените револуции“ на Балканот.
УСАИД им доделил милиони долари на групи поврзани со Сорос, кои наводно биле искористени за поттикнување на социјални немири на Балканскиот Полуостров, вклучително и за координирани напори за дестабилизација и конечно соборување на демократски избраната централно-десничарска влада на Македонија.
Македонија е претежно конзервативна земја со рамен данок од 10 проценти, еден од најниските во Европа, и десничарска владејачка партија (ВМРО-ДПМНЕ), чиј камп победи на парламентарните избори во 2024 година со убедливо мнозинство.
Со популација од само 1,8 милиони жители, оваа земја без излез на море се најде во центарот на миграциската криза во Европа што избувна во 2015 година. За да го спречи приливот на нелегални мигранти од Блискиот Исток и Африка, Македонија изгради бодликав граничен ѕид долж границата со Грција, по моделот на Унгарија. Сорос, кој е поборник за отворени граници и масовна миграција, во овој период го критикуваше унгарскиот премиер Виктор Орбан за ставање на националната безбедност пред прифаќањето на странските државјани. „Нашиот план ја третира заштитата на бегалците како приоритет, а националните граници како пречка“, изјави тогаш Сорос.
Во 2016 година, УСАИД и додели околу 345.000 долари на Асоцијацијата на млади правници на Македонија, организација која добивала средства и од Сорос, за „заштита на човековите права на мигрантите и бегалците“. Според еден теренски тримесечен извештај, „омозможен со дарежливата поддршка на американскиот народ преку Агенцијата на САД за меѓународен развој (УСАИД), Асоцијацијата на млади правници на Македонија обезбеди правна помош за повеќе од 450 мигранти во Македонија од почетокот на програмата“. Двегодишниот проект за заштита на човековите права на мигрантите и бегалците исто така вклучувал „вечери на раскажување“ и уметнички терапевтски работилници каде што мигрантите што нелегално престојувале во Македонија создавале ракотворби. Како дел од проектот, УСАИД го отвори „Хуманитарниот уметнички пазар“ за изложување на делата на нелегалните имигранти.
Тоа се над 600.000 долари кои УСАИД ѝ ги додели на Асоцијацијата на млади правници на Македонија за посебен проект од 2014 до 2017 година за заштита на човековите права.
Според документ кој го одбележува 25-годишното постоење на операциите на Сорос во Македонија, Асоцијацијата на млади правници на Македонија потпишала меморандум за соработка со Министерството за внатрешни работи за пристап до затворени институции, како што е прифатниот центар за странци кои „нелегално влегле“ во Македонија. За дополнително олеснување на движењето на мигрантите, Асоцијацијата на млади правници на Македонија вршела јавен притисок врз Македонски железници за укинување на трошоците за транспорт за бегалците.
Со помош на УСАИД, Сорос истовремено беше вклучен во Шарената револуција во Македонија во 2016 година, според истражувачот Мат Палумбо, автор на книгата „Човекот зад завесата: Внатре во тајната мрежа на Џорџ Сорос“.
Средствата од УСАИД се пренасочувале преку финансиски канали поврзани со Сорос и завршувале во мрежа на невладини организации (НВО) на терен, за кои се тврди дека делувале како „пешадија во служба на неговите политики“. Македонците го усвоија терминот „Соросоиди“ за да ги опишат неговите активисти на терен, на незадоволство на медиумите наклонети кон Сорос.
Една активистка по име Јасмина Голубовска, која била дел од една од овие Сорос-невладини (НВО), Легис, стана лице на Шарената револуција во Македонија откако со кармин го бакна штитот на полицаец за време на протестите. Откако беше претставена како „икона“ на „востанието“, Голубовска влезе во медиумскиот фокус и ги истакна „нејзините“ цели: да ја собориме владата и потоа „да започнеме од почеток“.
НВО организации како Легис беа пешадијата, а активистите поддржани од Сорос отворено ја прифаќаа својата улога, носејќи маички со натпис што ги означуваше како дел од „Соросовата армија“.
Еден од најгласните „револуционери“, Павле Богоевски, кој подоцна стана пратеник во Собранието на Македонија, беше фотографиран среде протестите како фрла проектили, облечен во маица со натпис „Соросова армија“. Богоевски, активист поврзан со уште една организација финансирана од Сорос – Хелсиншкиот комитет за човекови права на Република Македонија, кој во 2016 година доби грант од 300.000 долари од УСАИД за проект за инклузија на ЛГБТИ-заедницата, беше обвинет за „учество во толпа што извршил кривично дело“ напад на државен имот. Унгарска невладина организација на Сорос со седиште во Будимпешта „ Átlátszó“, информираше дека тие ги создале мајчките со натпис „Соросова армија“ „како шега“ за членовите на нивниот тим. Átlátszó тврди дека Богоевски и неговите соработници ја носеле облеката иронично, како одговор на критичарите кои ги нарекувале „Соросови платеници“.
Борјан Јовановски, новинар од НОВА ТВ, медиумска компанија финансирана од УСАИД, исто така објави фотографија на која носи маица со истиот натпис „Соросова армија“. Во текот на 2010-та, логото на УСАИД се појавуваше на крајот на неговата емисија на ТВ НОВА.
Во интервју од 2017 година за македонскиот весник Република, поранешниот премиер на Македонија, Никола Груевски, изјави дека Сорос имал „клучно влијание“ врз политиката на неговата земја преку „монопол врз секторот во невладините организации“.
„Ако им треба таканаречена Шарена револуција, тогаш ја реализираат преку НВО, со пари“, се жалеше Груевски, кој тогаш беше лидер на конзервативната партија ВМРО-ДПМНЕ, сè до неговата оставка, која уследи по настаните од Шарената револуција во 2016 година.
„Сорос ги претвори НВО во Македонија во модерна армија“, изјави Груевски за Република.
Во оваа културна војна против перципираниот противник, објасни поранешниот премиер, „медиумите во сопственост на Сорос“ ги демонизирале неговите политички опоненти и создавале „безброј наводни скандали“ за да го променат јавното мислење.
Како што истакна Груевски, секој обид за спротивставување бил дочекан со потсмев. Лаура Силбер, раководителка на комуникации во Фондациите Отворено Општество, наводно ги осудила „нелибералните влади“ на Балканот поради нивното спротивставување на НВО поврзани со Сорос.
Под маската на „демократска реформа“, овие алатки на културниот империјализам на Сорос, во партнерство со УСАИД, организирале младински движења, создале влијателни медиуми и координирале масовни, честопати насилни протести на улиците.
Според податоците за грантови, во 2016 година УСАИСД доделил договор вреден 9,5 милиони долари на Институтот за менаџмент Исток-Запад (EWMI), непрофитна организација финансирана од Сорос, која се фокусира на „реструктурирање“ на поранешните советски држави во Централна и Источна Европа.
Институтот за менаџмент Исток-Запад (EWMI) го спровел овој повеќемилионски програм, познат како Проект за граѓански ангажман на УСАИД (CEP), во партнерство со Фондацијата Отворено Општество – Македонија, локална испостава на глобалната мрежа на Фондациите Отворено Општество, основана од Сорос.
Преку овој седумгодишен проект, кој се фокусирал на градење „мултиетничка демократија заснована на почитување и заштита на сите“, УСАИД во Македонија се обидел да го зголеми „ангажманот на младите“ во политичкиот процес. Според билтенот на Институтот за менаџмент Исток-Запад (EWMI), спонзориран од УСАИД, кој го документира напредокот на проектот за граѓански ангажман, програмата доделувала грантови за брза реакција за „едукација на гласачите“ пред референдумот за промена на името во 2018 година, што конечно го отвори патот за членство во НАТО.
За да допрат до „маргинализираните“ гласачи, корисниците на грантовите го вклучиле Здружението за промоција и развој на инклузивно општество (ИНКЛУЗИВА) и Унијата „Национален совет за родова еднаквост“.
Долгогодишниот спор со Грција беше клучна пречка за приемот на Македонија во НАТО. Грција цврсто го блокираше членството на Македонија и почетокот на пристапните преговори со Европската унија, освен ако земјата не го промени своето име, што и од двете страни беше доживеано како суштинско прашање на националниот идентитет.
Промената на името и нејзините импликации беа толку непопуларни што „Институтот за демократија Societas Civilis – Скопје“, финансиран од Сорос и партнер на Фондацијата Отворено Општество во истражување на политики, нарачал контрадикторни анкети – со поддршка од УСАИД – тврдејќи дека само 33 проценти од Македонците биле категорично против компромисот со Грција за промена на името.
Сепак, кога беше одржан референдум за ова прашање, мнозинството Македонци го бојкотираа гласањето, а одѕивот на избирачите не го достигна прагот од 50 проценти, потребен за да се верификуваат резултатите. Конзервативците референдумот го прогласија за неуспешен, тврдејќи дека предлогот бил одбиен поради ниската излезност. Но, бидејќи референдумот беше консултативен, тогашната либерална Влада го прогласи прагот за излезност за ирелевантен и продолжи со промена на името на поранешната југословенска република во Северна Македонија.
Што се однесува до изведувачот на УСАИД, East-West Management Institute (EWMI), организацијата е длабоко поврзана со финансиската мрежа на Сорос. Финансиски извештај од 2011 година, кој подоцна беше избришан, открива дека EWMI добил „заеми […] до 1.000.000 долари“ од Фондот за економски развој на Сорос.
Институтот за менаџмент Исток-Запад (East-West Management Institute – EWMI), основан во 1988 година, започна со работа една година пред падот на Берлинскиот ѕид, со мисија да „изгради инфраструктура и институции на отворено општество“ во постсоветските транзициски држави.
Џорџ Сорос ги идентификуваше глобалистичките агенди на неговата мрежа и на EWMI како усогласени. Како што наведува „InfluenceWatch“, на еден бел лист хартија од 1991 година, насловен „Потпишување на демократијата“, Сорос пишува за финансирање на мрежа на фондации со цел да ги поддржи новите нации кои произлегоа од распадот на Советскиот Сојуз, каде што тој би промовирал системи на владеење кои му одговараат. Во овој документ, особено во делот „Демократски реформи меѓу Советите“, Сорос отворено наведува дека ја „предвидува“ улогата на новоформираниот Институт EWMI како „перманентна институција“.
Според веб-страницата на УСАИД, помеѓу 2012 и 2016 година, како дел од Проектот на УСАИД за граѓанско општество (CSP) – програма што промовира „демократски реформи“ – преку 4.8 милиони долари од даночните обврзници биле доделени на македонската гранка на Фондациите Отворено Општество, која се смета за „спроведувач“ на оваа иницијатива.
-Работиме за да поттикнеме општество што е толерантно, демократско, интегрирано во Европа и составено од информирани и образовани граѓани, вели Фондацијата Отворено Општество – Македонија. Фондацијата, која редовно врши квартален мониторинг на напредокот на Македонија кон членство во ЕУ, активно поддржува политики што би го забрзале процесот на европска интеграција – и покрај десетгодишниот пад на поддршката за ЕУ меѓу македонските граѓани и растечкиот евроскептицизам кај етничките Македонци, според анкетите.
Како и Институтот за менаџмент Исток-Запад (EWMI), Фондацијата Отворено општество брзо го отвори своето претставништво само една година по независноста на Македонија во 1991 година, веднаш започнувајќи активности за промоција на своите цели.
Овој текст претставува обид за прикажување на американската и меѓународната поддршка за граѓанското општество во Македонија како инструмент за политичко влијание, особено преку финансирањето на невладини организации поврзани со Фондацијата Отворено Општество на Џорџ Сорос.
Тврдењата дека УСАИД преку грантови ја поддржувал Фондацијата отворено општество и други организации за „формирање јавно мислење“ и „интернет-активизам“ се дел од поширокиот наратив за наводно политичко мешање. Овие тврдења се засилени со иницијативите на „Judicial Watch“ и американски конгресмени како сенаторот Мајк Ли, кои барале поголема транспарентност за финансирањето на овие проекти.
Дебатата за влијанието на странските фондации и владини агенции врз политиката на Македонија е присутна веќе долго време. Од една страна, поддржувачите на овие проекти тврдат дека тие се неопходни за промовирање на демократски вредности, заштита на човековите права и унапредување на интеграцијата во ЕУ и НАТО. Од друга страна, критичарите сметаат дека ваквото финансирање води кон „империјализам на идеологии“ и создавање зависност на домашните актери од странски влијанија.
Ваквите прашања остануваат политички чувствителни, особено во контекст на влијанието врз медиумите, граѓанското општество и партиските баланси во земјата.
Овој текст продолжува да го нагласува наводното влијание на Фондацијата Отворено Општество и УСАИД врз политичките процеси во Македонија и регионот.
Клучните точки вклучуваат:
•Движењето „Стоп операција Сорос“ (СОС), кое бара „десоросизација“ на Македонија.
•Наводното финансирање на преводот и промоцијата на книгата „Правила за радикали од Саул Алински“, која се смета за инспирација за радикален активизам.
•Препораката на „Judicial Watch“ дека ваквата активност можеби ги крши одредбите на Виенската Конвенција за дипломатски односи (1961).
•Извештајот на GAO од 2019 година кој потврдува дека околу 5 милиони долари биле доделени на Фондацијата отворено општество и 3,7 милиони на EWMI за проекти поврзани со демократијата, медиумите и политичката конкуренција.
•Споредбата со Романија, каде што Judicial Watch тврди дека претставници на Фондацијата Отворено Општество работеле со Стејт департментот на САД на проекти за „Отворена Влада“ (Open Government Partnership).
Се чини дека аргументот е дека ваквите проекти, иако официјално наменети за зајакнување на демократијата, можат да бидат инструмент за политичко влијание, особено во чувствителни политички контексти како што е Македонија.
Овој дел додава нови наводи за активностите на Фондацијата Отворено Општество и УСАИД во Романија и Албанија:
•Ричард Силвер, официјален претставник на Стејт департментот на САД, подготвил извештај за амбасадата во Букурешт на 13 октомври 2016, во кој го бранел влијанието на Фондацијата Отворено Општество во Романија.
•Тој ги цитирал активностите на фондацијата како значајни за образование, социјална инклузија, граѓанска култура и владеење на правото, спротивставувајќи се на обвинувањата дека тие придонеле за економски и политички проблеми во земјата.
•Содржината на извештајот била дополнително проширена со „класифицирани“ материјали.
•Judicial Watch добила документи кои наводно докажуваат слично влијание на Фондацијата Отворено Општество и во Албанија, со поддршка на УСАИД.
Овој наратив продолжува да ја потенцира тезата за координирана интервенција на Фондацијата Отворено Општество во внатрешните политички процеси на земјите од Балканот и Источна Европа, со директна или индиректна поддршка од Стејт департментот и УСАИД.
Овој дел додава нови информации за активностите на Фондацијата Отворено Општество (FOSA) и УСАИД во Албанија, со акцент на реформата во правосудниот систем:
•ФИООМ, со поддршка од УСАИД, ја подготвила стратегијата за реформата во правосудството во Албанија, која, според наводите, ѝ давала на владата предводена од социјалистите поголема контрола врз судскиот систем.
•УСАИД започнал петгодишна програма вредна 9 милиони долари во 2016 година, наречена „Правда за сите“, за реформа на судството. Проектот бил воден од Источно-западниот институт за менаџмент (EWMI).
•Амбасадата на САД во Тирана во април 2016 финансирала анкета заедно со FOSA за мерење на ставовите кон реформата.
•Според резултатите од анкетата, 91% од испитаниците „целосно“ или „делумно“ ја поддржувале реформата во судството.
Овие наводи се во согласност со тезата дека Фондацијата Отворено Општество и УСАИД активно влијаеле врз политичките и правните процеси во земјите на Балканот, особено во Македонија и Албанија.
Ова дополнително го зајакнува тврдењето дека Фондацијата Отворено Општество не само што била вклучена во проекти финансирани од УСАИД, туку имала и директно влијание врз начинот на кој биле распределувани американските фондови во Албанија:
•Февруари 2017: Документ на Стејт департментот покажува дека Амбасадата на САД во Тирана и дека Фондацијата Отворено Општество заеднички финансирале уште едно истражување за ставовите кон реформата во судството.
•Во процесот на распределба на фондовите, Стејт департментот ѝ дозволил на дека Фондацијата Отворено Општество директно да учествува во прегледот на грантовите, односно во евалуацијата на апликациите за американски фондови во Албанија.
•Доналд Лу, тогашниот амбасадор на САД во Албанија (назначен од Обама), бил близок соработник на Сорос и опишан како клучен играч во спроведувањето на правосудната реформа.
Овие откритија укажуваат дека Соросовите фондации не само што добивале значителни средства од УСАИД туку и имале улога во распределбата на истите, што предизвикува загриженост за потенцијален судир на интереси и политичко влијание врз правосудните реформи во Албанија.
Оваа изјава од Фондациите Отворено Општество ја отсликува нивната стратегија за одбрана од критиките, нагласувајќи:
1.Транспарентност и професионализам – Тврдат дека ако добиваат американски фондови, тоа е поради нивната ефикасност и репутација.
2.Двопартиска поддршка во САД – Велејќи дека американските влади, без разлика на партиската припадност, ја поддржувале промоцијата на демократијата и човековите права низ светот.
3.Независност од владини политики – Потенцираат дека сами ги одредуваат своите приоритети и не се управувани од Стејт департментот или други владини агенции.
4.Обид за дискредитација – Според нив, обвинувањата се дел од поголема кампања за да се намали влијанието на невладините организации во светот.
Но, контроверзите остануваат:
•Дали Фондациите Отворено Општество навистина биле независни во процесот на доделување американски грантови?
•Дали има реален судир на интереси ако организации поврзани со Сорос не само што добивале фондови, туку и учествувале во нивната распределба?
•Дали навистина биле само “мал дел” од американската помош или нивното влијание било многу поголемо од тоа што официјално се претставува?
Овие прашања остануваат отворени и зависат од дополнителни документи и истражувања.
Овој извештај од 1993 година покажува дека соработката меѓу Фондациите Отворено Општество и УСАИД има длабоки корени, враќајќи се децении наназад. Ова носи неколку клучни прашања:
1.Влијание врз администрациите во Источна Европа – Преку овие програми, Сорос активно обучувал луѓе во јавната администрација, бизнисот и финансиските институции. Дали ова значи дека кадрите што подоцна воделе политики во овие земји биле индиректно оформени од овие програми?
2.Интеграција со УСАИД – Фактот дека вработените во Фондациите Отворено Општество биле запознаени со процедурите на УСАИД и активно учествувале во регрутацијата на компании сугерира длабока поврзаност.
3.Можен судир на интереси – Ако невладина фондација со јасна политичка агенда (независно дали е либерална или конзервативна) соработува толку блиско со американската влада, дали тоа е во согласност со целите на неутрална развојна помош?
Овој историски контекст покажува дека дебатата за влијанието на Фондациите Отворено Општество во политиките на различни држави не е нова.
