Низ вековите, главата на св. Јован Крстител се наоѓала високо на списокот на најбарани мошти во христијанството. За еврејскиот проповедник и пророк, прославен како еден од најраните христијански светци, се верува дека му го отворил патот на неговиот братучед Исус, кого Јован славно го крсти во реката Јордан.
Според сите четири канонски евангелија од Новиот завет, како и извештајот на еврејскиот историчар Јосиф, Јован Крстител бил убиен по наредба на Ирод. Евангелијата тврдат дека кралот го обезглавил, а главата ја ставил на послужавник.
Но, никој не дава никаква трага за тоа каде завршила главата на Јован Крстител – или остатокот од неговото тело.
„Ова е нешто што е вообичаено со библиските легенди“, вели Роберт Каргил, доцент по класика и религиозни студии на Универзитетот во Ајова и уредник на „Библиски археолошки преглед“.
„Секогаш кога нема податоци за тоа што се случило со нечие тело, се појавуваат различни приказни и врз таа основа се градат традиции за тоа каде би можело да се наоѓа“.
ШТО ЗНАЕМЕ ЗА ЖИВОТОТ НА ЈОВАН КРСТИТЕЛ
Приказната за Јован Крстител ни доаѓа од Новиот Завет, особено од евангелијата (Матеј, Марко, Лука и Јован) и од делото на Флавиј Јосиф, „Антиквитети на Евреите“. Откако живеел подвижнички живот во пустината, помалку или повеќе сите знаете за неговиот живот во пустината хранејќи се со скакулци и мед, Јован отиде во долната долина на Јордан проповедајќи за претстојното доаѓање на Божјиот суд и ги повика своите следбеници да се покајат за своите гревови и да се крстат за на тој начин да го пречекаат месијата кој доаѓа.
Пораките на Јован Крстител привлекоа стотици, можеби илјадници следбеници од Ерусалим и Јудеја. Тој јасно стави до знаење дека тој самиот не е Месијата и го претскажа доаѓањето на Исус: „оној кој е помоќен од мене, кому јас не сум достоен ни обувките да му ги носам“. (Матеј 3:11).
Многу научници се согласуваат дека крштевањата што Јован ги вршел во реката Јордан, вклучувајќи го и крштевањето на Исус, опишано во три од евангелијата (Матеј, Марко и Лука) и во низа други канонски и неканонски извори, е речиси сигурно историски настан.
Археолошкиот локалитет кај Ал-Магтас, Јордан (идентификуван како библиска „Витанија преку Јордан“) се смета за место за крштевање уште од доцната римска-рано-византиска ера. Чинот на крштевање на Исус во Јордан од страна на Јован се смета за основ за христијанскиот обред на крштевање што преживеал низ вековите.
КАКО УМРЕ ЈОВАН КРСТИТЕЛ?
Според Јосиф и неговите „Старини“, некаде по крштевањето на Исус, Јован Крстител бил убиен во палатата-тврдина Махаер, лоцирана во близина на Мртвото Море во денешен Јордан. Изградена од кралот Ирод Велики, палатата била запоседната во тоа време од неговиот син и наследник, познат како Херод Антипа. Во евангелијата според Матеј (Матеј 14: 1–12) и Марко (Марко 6: 14–29) запишано е дека Ирод Антипа го уапсил и затворил Јован Крстител, откако проповедникот го осудил бракот на кралот со неговата сопруга Иродијада, како нелегален, затоа што таа претходно беше мажена за неговиот брат Филип.
Ирод Антипа првично се спротивстави на убиството на Јован, поради неговиот статус на свет човек. Но, откако неговата ќерка танцуваше за него на неговата роденденска забава, тој понуди да и даде што сака. Поттикната од нејзината мајка, која негодувала за ставот на Јован за нејзиниот брак, ќерката на Иродијада ја побара главата на Јован Крстител на послужавник.
Во „Еврејските старини“ (Книга 18: 116-19), Јосиф Флавие потврдил дека Ирод Антипа го „убил“ Јован Крстител откако го затворил во Махаер, бидејќи се плашел дека влијанието на Јован може да му овозможи да започне бунт. Јосиф, исто така, ја идентификуваше ќерката на Иродијада како Саломе (евангелијата не го споменуваат нејзиното име), но не запишал дека на нејзиното барање Јован бил обезглавен.
КАДЕ МОЖЕ ДА БИДЕ НЕГОВАТА ГЛАВА И ДРУГИТЕ ДЕЛОВИ ОД ТЕЛОТО
Јосиф не споменува каде е погребан Јован Крстител, ниту Библијата, иако според Евангелието според Матеј, неговите ученици „дојдоа и го зедоа телото и го погребаа и отидоа и му рекоа на Исус“ (Матеј 14:12).
Од четвртиот век (три века откако се случиле овие настани), традиционално се веруваше дека погребното место на Јован е во Себастија (првично Самарија), сега во Палестина. Што стана од главата на Јован Крстител, од друга страна, е прашање што ги опседнува трагачите по мошти со векови.
„Имаме илјадници различни традиции за тоа каде е погребан, каде е погребана главата и слични работи“, вели Каргил.
Според различни традиции, постојат најмалку четири локации за кои се тврди дека ја кријат главата на убиениот светец.
Прво, во Дамаск, Сирија, џамијата Омејад била изградена во VIII век н.е. на местото на христијанската црква именувана по Јован Крстител; се вели дека неговата глава е закопана во светилиште таму. Дури и Путин, по покана на сирискиот претседател Асад за Божик го посети местото.
Путин за Божик во џамијата во Дамаск каде се смета дека се чува главата на св. Јован
Второ, череп идентификуван како глава на Јован Крстител е изложен во црквата Сан Силвестро во Капите во Рим, изградена за сместување артефакти од римските катакомби.
Трето, катедралата од 13 век во Амиен, Франција е изградена специјално за да се смести главата на Јован Крстител, која крстоносец, наводно, ја донел од Цариград во 1206 година.
И четврто, во Минхен, Германија, музејот „Резиденц“ наводно го чува черепот на Јован, меѓу голем број други собрани мошти од војводата Вилхелм V од Баварија со дозвола на папата во средината на 16 век.
Покрај тоа, музеи и манастири во Истанбул, Египет и Црна Гора, меѓу другите локации, тврдат дека имаат и други делови од телото што му припаѓаат на Јован Крстител, вклучувајќи ги и десната рака и десната дланка (со кои го крстил Исус).
ЛЕГЕНДИ
Во 2010 година, бугарските археолози објавија дека пронашле остатоци со голем број коски во урнатините на средновековниот манастир на Свети Јован (или „Свети Иван“, на бугарски јазик), на црноморски остров, крај јужниот брег на Бугарија. Бидејќи подоцнежниот манастир на островот бил посветен на Јован Крстител, истражувачите сугерирале дека станува збор за остатоци од светителот, покажувајќи на малата кутија со песочник пронајдена покрај реликвијата, испишана на грчки: „Боже, спаси го својот слуга Тома. Кон Свети Јован 24 јуни. “
Ковчежето со коски за кои се тврди дека му припаѓаат на св. Јован, пронајдено во бугарскиот Созопол
Подоцнежните хемиски и генетски испитувања подоцна покажаа дека пеонајдените коски му припаѓаат на човек кој живеел на денешен Блиски исток во првиот век од нашата ера, што води кон тоа дека може да се претпостави или замисли дека може да бидат на Јован Крстител – иако не постои начин да се докажат како такви – или барем дека тој што ги донел на бугарскиот остров, бил убеден дека му припаѓаат на св. Јован.
На крајот, се се сведува ан верување. Како и во случајот со Торинскиот покров или Светиот грал, главата на Јован Крстител со векови се стекна со митолошка сила поголема од животот, заради значењето на пророкот во Христовата приказна. „Отсекогаш постоело ова верување дека ако можеш само да допреш предмет поврзан со Исус, во најмала рака, тоа би можело да помогне да се потврди нечија вера“, објаснува Каргил. „И во најдобар случај, тоа може да направи чудо“.
