Во Брисел денеска официјално почнува скринингот за усогласеноста на македонското законодавство со тоа на Европската Унија.

Вицепремиерот за европски прашања Бојан Маричиќ за МИА, по повод отпочнување на оваа фаза од нашето пристапување кон ЕУ, вели дека скринигот практично е фаза на дијагноза до каде сме и што треба да правиме. Тој повикува дека сега е неопходно фокусот да се стави на градење на консензусот за продолжување на европските интеграции, градење на консензусот за уставните измени и на кој начин може и опозицијата да се вгради во процесот на преговори и процесот на евроинтеграција.

Маричиќ очекува скринингот да заврши во ноември 2023 година. Во однос на уставните измени неопходни за отворање на кластерите, вели дека тоа воопшто нема да биде лесен процес и оти од нас зависи кога ќе продолжиме со евроинтеграциите. Дециден е дека веќе нема условувања или дополнителни нови услови од која било држава членка, вклучувајќи ја и Бугарија, туку јасно се дефинирани условите под кои ги водиме преговорите и под кои услови ќе го продолжиме после скринингот. Нагласува дека во компромисот со Бугарија имаме доволно гаранции и за нашиот идентитет и за нашиот јазик и нема никакви шанси, ниту прилика да се случи каква била асимилација или бугаризација.

-Најпрво мислам дека треба да кажеме за граѓаните и да повториме дека С. Македонија ги започна преговорите за членство во Европската Унија. Тие започнаа на 19 јули, практично тогаш беше и воведната сесија на скринингот. Тоа е многу битно за да сфатиме дека по 17 години чекање влеговме во нова фаза. Таа фаза – скринингот е практично задолжителен дел на преговорите. Тоа не е нешто ново и не е нешто што се прави само за нас. Сите држави особено во последниов период коишто имаа или имаат активни процес на преговори поминаа низ овој процес на скрининг, вели Маричиќ за МИА.

Тој потсети дека скринингот се состои од две фази, едната е билатерален, другиот е објаснувачки.

-Првиот е практично воведниот и е објаснувачки што ние делумно го поминавме 2018 и 2019 година и практично сега не почнуваме од нула, туку продолжуваме каде што застанавме тогаш. Во објаснувачкиот скрининг се претставуваат актите и стандардите на ЕУ што ние треба да ги прифатиме за да станеме членка на ЕУ и сето она што е во изминативе три години ново како европска регулатива ќе ни биде претставено, презентирано во објаснувачкиот скрининг. Веднаш потоа ќе настапи билатералниот скрининг, дел од нив ќе течат и паралелно. Во билатералниот скрининг веќе ние имаме поголема улога, односно државите членки на ЕУ и Европската комисија ќе ни поставуваат прашања нас, а ние ќе презентираме колку сме усогласени во определени области, во сите области и колку време цениме дека ќе ни треба за да целосно се усогласиме, појасни Маричиќ за МИА.

Според вицепремиерот, ние имаме некоја проценка дека досега сме усогласени околу 40 отсто, значи скоро половина, а тоа значи, вели, дека сме ги искористиле добро овие 17 години чекање за да ги почнеме преговорите и во некои области сме на исто ниво или на подобро ниво од државите кои веќе преговараат со години како Србија и Црна Гора.

-Затоа мислам дека овој скрининг е многу важен за да ја држиме нашата администрација во кондиција, но и целото општество со сите експерти, со цел граѓанското општество, академската јавност, бизнис заедницата да бидат активни да го следат скринингот и да учествуваат во него. Тоа е многу важно затоа што од скринингот ни зависат како ќе изгледаат листата на задачи, репер и мерила, бенч маркови коишто ќе важат за сите поглавја и за сите кластери. Практично скринингот е таа фаза на дијагноза до каде сме и што треба да правиме. И затоа мислам дека овие денови ги составуваме и тимовите, од четврток започнува – денеска практично започнува скринингот и ги тераме дел по дел, фаза по фаза за сите поглавја, очекуваме да заврши во ноември 2023 година. Тоа е планот што заедно го направивме со Европската комисија, рече Маричиќ.

Во однос на тоа дали се очекуваат потешкотии во некои области во усогласувањето на законодавството и каде имаме слабости, Маричиќ вели дека многу работа не очекува во вториот кластер – Внатрешниот пазар, а исто така и во првиот, којшто е најважен, а тоа се Темелните вредности.

– Кластерот Темелни вредности, прв се отвора, последен се затвора, отворен е низ целите преговори и напредокот во тој кластер го диктира напредокот во другите кластери. Но, мислам дека во Внатрешен пазар имаме многу работа и во конкурентност и иновации исто така, кај Зелената агенда, тоа е многу скап кластер што бара многу инвестирање во животната средина и технологии што се позитивни кон животната средина. Во кластерот Земјоделие таму имаме цел еден битен дел и за државна помош и за субвенции, но и за стандардите во земјоделието и мислам дека секаде имаме многу работа, но Внатрешен пазар ќе ни треба најмногу, оценува вицепремиерот за МИА.

На прашање на МИА кога очекува да почне процедурата за уставните измени, неопходни за отворање на кластерите, имајќи ја предвид и иницијативата за референдум од страна на ВМРО-ДПМНЕ за поништување на договорот со Бугарија, која, пак беше отфрлена од собранискиот спикер Талат Џафери, Маричиќ вели дека тоа воопшто нема да биде лесен процес и оти од нас зависи кога ќе продолжиме со евроинтегративниот процес.

– Ние имаме некој рок што сами си го зададовме заедно со планот за скрининг, а тоа е до крајот на скринингот, значи до ноември 2023, до крајот на идната година практично да ги комплетираме уставните измени и јас мислам дека ќе успееме во тој рок да ги комплетираме. Во однос на, тоа секако нема да биде воопшто лесен процес, но мислам дека секој пратеник и сите политички партии ќе бидат на висина на задачата затоа што сега од нас зависи кога ќе продолжиме. Нема веќе условувања или дополнителни нови услови од која било држава членка, вклучувајќи ја и Бугарија, туку јасно се дефинирани условите под кои ги водиме преговорите и под кои услови ќе го продолжиме после скринингот, рече Маричиќ.

Вицепремиерот во однос на прашањето за референдум вели дека треба разумно да се погледне.

-На ова прашање вака формулирано и во овој момент не е потребен референдум, особено затоа што тоа чини осум милиони евра самото организирање на референдум, што во услови на криза не ни е потребно, во услови кога ни претстои зима за која што се бориме да имаме редовно снабдување, понормални цени за сите оние клучни продукти како струја, гас итн, рече Маричиќ.

Тој е дециден дека во овој момент е потребно е да се фокусираме на градење на консензусот за продолжување на европските интеграции и градење на консензусот за уставните измени и на кој начин може и опозицијата да се вгради во процесот на преговори и процесот на европска интеграција.

-Ние како држава многу одамна имаме одлучено, уште при осамостојувањето и со парламентарните декларации и за НАТО и за ЕУ, меѓутоа и низ годините имаме изградено консензус дека сакаме да бидеме членка на Европската Унија. Затоа вистинското прашање е дали сакаме да бидеме членка на Европската Унија, а не дали сме за поништување на Договорот со Бугарија, а тој договор е веќе пет години во важност, опозицијата имала прилика и да гласа против, има прилика Собранието во кој било момент да го отповика доколку има мнозинство и мислам дека е тоа повеќе политички маневар и политичка игра отколку искрена желба за референдум којшто може само да не одвлече назад, оценува тој.

Затоа сметам, додава Маричиќ, дека политичарите треба да си ја преземат одговорноста и да излезат пред граѓаните да објаснат зошто и како ќе ја поддржат или нема да ја поддржат нашата европска интеграција и продолжувањето на преговорите.

– Во компромисот со Бугарија имаме доволно гаранции и за нашиот идентитет и за нашиот јазик и нема никакви шанси ниту прилика да се случи каква била асимилација или бугаризација како што велат затоа што знаеме кои сме и што сме. Влегуваме самоуверено во преговорите и имаме јасна цел – да станеме членка на Европската Унија како држава, како Северна Македонија и тоа да го направиме како Македонци со заштитен идентитет и јазик, порача Маричиќ.

Прашан како во практика ќе се одвива новата методологија на преговарање, кога ќе ги отвориме кластерите и кое е најоптимистичното сценарио да станеме членка, Маричиќ за МИА вели дека клучно за ова се реформите, но и желбата на ЕУ.

-Многу е неблагодарно од сега да се предвидува. Тоа ниту една држава не можела да го предвиди и не го знаела од почетокот на преговорите. Еве во Хрватска за датум за пристапување почнало да се разговара некои шест месеци пред да се затворат преговорите, а тие траеја шест години. Меѓутоа, ние ако го завршиме скринингот за година и половина и доколку не губиме време, доколку имаме добро темпо на реформи, бидејќи тоа е клучното, не само билатералните прашања. Тие мислам ние и во голема мера ги имаме завршено, рече Маричиќ.

Она што го немаме завршено, додаде тој, и на што треба да работиме се реформите што ќе не доведат до стопроцентна усогласеност со ЕУ и што нема да се сведат само на законодавство, туку и на пракса и имплементација.

-Затоа мислам ако работиме интензивно и ако работиме како што треба соодветно без губење време сосема е изводливо нормално зависно од желбата и на Европската Унија, односно спремноста да прифати нови членки сосема е изводливо до крајот на оваа декада да бидеме членка на Унијата, оцени Маричиќ за МИА.

Северна Македонија доби едногласна одлука за почеток на преговори уште во март 2020 година, но Бугарија го блокираше нивното отпочнување поради билатерални историски и јазични прашања. По прифаќањето на предлогот на француското претседателство со ЕУ и по потпишувањето на билатералниот Протокол на 17 јули 2022 година од страна на шефовите на дипломатиите на Северна Македонија и Бугарија, Бујар Османи и Теодора Генчовска, е усвоена и Преговарачката рамка од страна на Советот на ЕУ. На 19 јули се одржа и Меѓувладината конференција на политички состанок помеѓу ЕУ и Северна Македонија, а веднаш беше означен и почетокот на скрининг процесот со првите општи напомени за неговиот тек и нацрт Календар.

Неда Димова Прокиќ

Фото: Дарко Попов

Видео: Срѓан Крстиќ