Дарко ЈАНЕВСКИ

И покрај врежаното мислење дека Ѓорче Петров бил салонски револуционер, историјата го помни неговот учество во битката кај Чаниште на 2 октомври 1903 гоидна (нов календар). Околу 140 комити на чело до Ѓорче, Лазар Поп ТРајков, Иван Попов, Лука Иванов и Јован Црногорец го зазеле врвот Маргара и започнале борба со една пешадиска бригада која се состоела од 5 500 турски војници. Четите успешно ги одбивале нападите по што се повлекле преку Црна Река. Востаниците имале 4 загинати и 8 ранети додека пак Турците имале загуби од околу 200 – 400 души. Оваа битка била една од најголемите битки водени во Прилепксо во текот на Илинденското востание.

НАДМУДРУВАЊЕ СО ДАМЕ
Следи херојската битка кај Чаниште каде наспроти стотината османлиски војници, загинале само неколкумина четници и одлуката на Ѓорче да остане во Македонија, токму поради неуспехот на востанието. Неуспешно се обидува да организира разурнување на пругата кон Воденско, по што кратко време минува со четата на Толе Паша, кој се обидувал да се ослободи од Ѓорче. Отако успеал во тоа, Толе се облекол во неговата облека, и според Ѓорче, една година подоцна, токму во нејзе и го убиле, по што ја продале на пазарот во Битола.
Напуштајќи ја четата на Толе Паша, Ѓорче се сокрил во Битола. ‘Отидов во пријателска куќа, кај баба Фанија Аџи Велкова, грчко маало… Таа ме сакаше и не можеше да ми откаже, макар што многу се плашеше. Седев во собата еден месец, без да излезам за да не ме види некој… Додека седев во Битола, на комитетот му ставив до знаење дека сакам да останам тука, но тие, Павел Христов, Лозанчев, дури со знаење на Даме, систематски ме избегнуваа, не ме држеа во тек со настаните и ми даваа на знаење дека можат и без мене… Влегов во преписка со Дамета, го канев да дојде да се сретнеме… Тој не се согласи (му било страв), а после ми јави дека оди во прилепско да се сретне со Перета (сакаше да каже: ‘Ако сакаш, ела ти тука’)…’
За оваа препирка меѓу Ѓорче и Даме, која изгледа како обид за докажување кој е врвен авторитет во Организацијата, д-р Ванчо Георгиев вели:

‘Ѓорче малку субјективно гледал на работите. Мисли дека го држат во изолација. Всушност станува збор за тоа дека по востанието, сите се разочарани, доаѓа зима и меѓу нив постои натегање. Факт е дека тие не се ‘мирисаа’ премногу, но подоцна, и покрај овие зборови на Ѓорче, сепак се сретнаа. Мислам дека проблемот е што и едниот и другиот мораа да се кријат како илегалци, како волци, и едниот и другиот се плашат да излезат и да отидат од едно во друго место, па се создава впечаток дека станува збор за нешто друго’, вели Георгиев.
По извесно време, и покрај се, Ѓорче заминува за Бугарија, во 1907 година се оженува, отвора хотел во Варна (Тодор Александров вели „јавна куќа затскриена зад хотел“) и животот му зазема поинаков правец, се до неговата смрт.

УБИСТВО БЕЗ ИДЕОЛОГИЈА
Ѓорче е убиен на 28 јуни 1921 година. Околу 20 часот и 30 минути, ресенчанецот Реџеп го застерал со неколку куршуми во грб, непосредно пред Ѓорче да влезе во неговиот дом. Подоцна и Реџеп бил убиен. Како нарачател на убиството на Ѓорче е посочен Тодор Александаров. Македонската историја со години овој чин го гледаше во рамки на црно-белата слика за Александров и Петров, тврдејќи дека убиството е извршено како дел од пресметката на десницата (која, нели, е регресивна и не се бори за Македонија), со левицата (која е прогресивна).

Денес ваквите мислења се се повеќе осамени, а поголемиот дел од историчарите, посебно од помладата генерација, убиството на Ѓорче го гледаат во рамки на пресметките во ВМРО започнати во 1907 одина со нарачаното убиство од Јане Сандански на Борис Сарафов и Иван Гарванов. За Ванчо Ѓеоргиев тоа убиство е дел од борбата за тоа кој да раководи со Организацијата. ‘Тоа е борба за брендот’, вели Георгиев.
Не е никаква тајна дека меѓу Петров и Александров постоела нетрпеливост, а повеќе докази за тоа оставил вториот. Тој во некои писма го нарекува Ѓорче ‘Велзувел’, што значело ‘итар, лукав човек’, а во други ‘сатана на организацијата’.

За разлика од тоа, Ѓорче не оставил многу пишани докази за неговото мислење за Александров, но нема дилема дека тој за него било непријател.

Починатиот д-р Зоран Тодоровски, еден од најдобрите познавачи на животот на Александров, во разговор со авторот на овие редови, своевремено истакна дека е не спорно кој е нарачател на убиството на Ѓорче. ‘

„Тоа може да се види и од неодамна објавените спомени на Петар Ацев во Бугарија’, тврдеше тој.

Според него, нетрпеливоста меѓу Петров и Александров траела долго време, уште од 1905/06 година година, за да кулминира во деновите кога Ѓорче бил службеник во бугарската Влада, односно ја водел Комисијата за бегалци при Владата која имала за цел да го урниса ВМРО поради поплаките на Србија, односно Југославија кон Бугарија.

‘Така и паѓа наредбата за убиство’, истакна Тодоровски.