Софија, 15 октомври 2020
За Софија не е опција да го сопре Скопје на патот кон ЕУ. Тоа е спротивно на нејзините интереси.
Преговорите со Македонија* влегуваат во одлучувачка фаза. И се чини дека бугарската влада не е многу на јасно што треба да стори.
Точно, Бугарија е во многу покомплицирана ситуација од онаа на Грција. За Грците, Македонија е и отсекогаш била само политика. Тие треба да се разберат со неа само за античката историја, која нема директна врска со современите реалности.
За нас, Македонија е бугарска земја, а Македонците се Бугари, заради кои направивме и големи херојства и големи глупости. Нашата заедничка историја е посовремена и многу е потешко да се сподели. И за разлика од Грците, ние не сме во состојба да поставуваме ултиматуми.
Доколку Грција го запре влегувањето на Македонија во ЕУ, веројатно нема да биде голем проблем за грчкото општество. Додека, пак, ако Бугарија направи нешто слично, само русофилите во нашата земја ќе бидат задоволни. Во нашиот однос кон Македонија, треба да се придржуваме на следниве неколку принципи:
1. Бугарија ја блокира Македонија за ЕУ не постои за нас како опција. Крајно време е патриотите на ВМРО – организација што во периодот меѓу двете светски војни беше чисто терористичка и и предизвикаа многу зулуми на Бугарија – да бидат воздржани за да не направат уште еден голем зулум. Таквата постапка на бугарската влада би била исмејување на сите големи Бугари, кои ги почитуваме како национални херои, а за некои од нив се расправаме и со Македонците.
2. Од наш национален интерес е Македонија што побрзо да влезе во ЕУ. Така, благодарение на ЕУ, ќе почнеме да ја реализираме другата половина од нашиот национален идеал. Повеќе нема граници помеѓу Дунав и Белото Море. Време е да паднат границите меѓу Охрид и Црното Море, а потоа, кога Србија ќе се приклучи на ЕУ, и меѓу Ниш и Црното Море. Така, бугарската етничка земја барем ќе остане без внатрешни граници, бидејќи не постои начин да се прават во една држава.
3. Веќе има напредок во историските спорови што не треба да се занемари. Во Македонија се согласија да не ги задеваат бугарските средновековни кралеви. Што се однесува до историјата од времето на османлиското владеење, ова прашање е покомплицирано. Но, дури и на оваа тема, има напредок. Во Македонија веќе не протестираат кога ние кажуваме дека Гоце Делчев е Бугарин. Напротив, тие признаваат дека имаме право да го сториме тоа. На политичко ниво, можеме да замижиме на нивните тврдења дека тој е Македонец. Покрај тоа, немало разлика помеѓу Бугарин и Македонец во времето на Гоце Делчев според историската вистина и нашите сопствени сфаќања. Политиката е политика, науката е наука. Политиката, за разлика од науката, претпоставува флексибилност.
Ништо не не спречува заедно да го чествуваме Гоце Делчев. Ништо не не спречува да го славиме Илинденското востание заедно со Македонците, а потоа самите да го прославиме Преображенското востание. Ако на политичко ниво ги затвориме очите кон бугарскиот национален интерес, тоа не значи дека воопшто ги затвораме. Само што двете страни треба да ги почитуваат своите ставови. И да не дозволиме споровите за минатото да им пречат на сегашноста и иднината.
4. Најважни за нас се учебниците по македонска историја. Гоце Делчев може да е Македонец, но Бугарите не можат да бидат дивјаци, варвари, фашисти итн. Би можеле да го поставиме прашањето во нивните учебници да бидат вклучени и злосторствата извршени од Белград додека ги преобраќале Македонците во „вистински Срби“. Истакнати бугарски научници и интелектуалци излегоа со став дека македонската нација не е формирана единствено поради југословенскиот државен терор. Ваквата теза е срамна и што е уште поважно, невистинита, особено за периодот пред Втората светска војна. На темата учебници по историја, треба да бидеме цврсти и бескомпромисни. Покрај тоа, ова е целосно во согласност со европските принципи.
5. Би можеле да бидеме малку поблаги во однос на т.н. македонски јазик. На политичко ниво, не постои закана по македонскиот јазик да се појават румелиски, добруџански и сл. Барем ова е веќе решено со голем напор и огромни жртви. А, научниците, се разбира, треба да продолжат да се придржуваат и да ја популаризираат научната вистина.
6. Отсега натаму, треба да се води активна политика на зближување со Македонија – културно, економско, секаква. Само преку такво зближување можеме да се надеваме дека спорните прашања постепено ќе исчезнат. Предлозите за изградба на автопат меѓу Софија и Скопје, кој ќе се вика Гоце Делчев, веќе се појавија во јавната сфера. Ова е начинот. Заедничката историја треба да не обедини, а не да не разделува.
(Љубен Обретанов – уредник во Клуб Z)
* Официјалното име е Северна Македонија. Тоа е задолжително во меѓудржавните односи. Но, не и за коментари и анализи во медиумите.
