Јованка КЕПЕСКА
Последно, што како последица од меѓусоседските договори се наметнува по македонското гледање за постанокот и развојот на македонскиот народ, но и за целосното територијално простирање на македонскиот народ како основа за проучувањето на македонскиот јазик, е ограничувањето да се бавиме со темите на нашиот развој. Имено, во Преспанскиот договор, постои ограничената одредба дека Македонија и „македонски“ „ ја означуваат (само на , н. з.) нејзината територија, јазик, народ и нивните одлики, со нивната сопствена историја, култура, и наследство… (чл. 7, ст. 2) што се однесува и за македонскиот јазик, дефинирано во наредниот став. Да не говориме за бугарскиот став кој ги негира и македонскиот народ и јазик.
Во деценијата наназад, за да се издејствува подршка на Македонија во пресрет на разрешувањето на односите со соседите и интеграцијата во евроатлантските организации од словенските народи, исто така, се изрелативизира значењето на словенските просветители за Македонците. Така, да наведеме само еден пример со цитат со осврт врз Свечената научна академија на МАНУ во чест 1.100-годишнината од упокојувањето на Свети Климент Охридски, тој се означува, единствено, како „велик сесловенски учител, простветител, мисионер, духовник, прв епископ меѓу јужните Словени и основоположник на црквата,“ во Охрид, во август 2016 година. Додека присутните академици од Словачка и Црна Гора го апострофираја македонското значење на св. Климент.
Основно е, сепак, дека во нашето образование и јавноста, во минатото, помалку или повеќе, отсуствуваа темите за создавањето и развојот на македонскиот народ што, од своја страна, стана причина за неспремноста, дури и за непознавање на проблематиката, при расчистувањето на спорните прашања во дебатата околу договорите со соседите и за спротивставувањето на ставовите околу создавањето на македонскиот народ и неговиот јазик.
Така поради фактот дека мисијата на св. Кирил и Методиј е за покрстување на словенските народи врз словенскиот јазик се јавуваат колебања околу тоа дали со оглед на јазикот кој го употребуваат а оттаму и со нивното творештво се поврзани со Македонците. Иако творечкото дело на св. Кирил и Методиј во рамките на мисијата која ја вршат во име на Византија се заложуваат за словенскиот јазик, создавајќи го како литературен со азбука и подготвен за писменост, барајќи рамноправно застапување со трите јазици во Европа, постигнувајќи словенскиот јазик да стане јазик на Европа, докажувајќи ја оригинерноста на словенскиот јазик и вредност на Европа, секако, е афтохтоно и не се исцрпува само во целите на мисијата.
Причина за ваквото колебање е и недоволно расчистениот теоретски приод дали во времето на просветителите може да се говори за почетоци на македонскиот народ. И иако, како според релевантните за настанокот и развојот на македонскиот народ и за значењето на јазикот, како и за другите народи и другите јазици, научните ставови, развиени во рамките на социологијата, создавањето на народот се одвива, со поновување на дејности на луѓето, во определени односи, што е искажано во народниот јазик и творештво во целост во раниот феудализам, и, според филозофијата, дека новите народи се создаваат во ренесансата. Покрај тоа што од старите народи сме го наследиле многу.
Односно дека за македонскиот народ карактеристичен е многу раниот почеток на ренесансата на што не упатува историјата на уметноста и оттаму раниот почеток на создавањето на македонскиот народ. Да се потсетиме на фреската „Оплакувањето на Христос“ од црквата св. Пантелејмон во с. Горно Нерези, од 12 век, што означува ренесансни карактеристики и на пишаната литература и заложбата за писменост и за развојот на науките на просветителите. Иако ренесансата на овие простори е завршена во 14 век, векот кога дури отпочнува ренесансата во Европа.
И покрај периодот, од речиси четири века, во средновековието, што Крсте Мисирков, во однос на другите словенски народи, го определува како релативен застој во развојот на македонскиот народ во кој период се создава народно творештво, додека другите народи изградуваат литературен јазик и создаваат пишана литература.
Мојот татко, професорот Круме Кепески, творејќи на развојот на македонскиот јазик, велеше: „Јас го знаев јазикот на св. Кирила и Методија и на Климента и на Наума“. Токму со оглед и на тој факт може да се говори и за корените на македонскиот јазик во творештвото и азбуката – глаголицата, врз словенскиот јазик, на св. Кирила и Методиј заснован на јазикот на македонските склавини околу Солун. Со што преку јазикот се отсликува македонската бит. Што е македонскиот идентитет. Затоа, недвојбено, со своите творби св. Кирил и Методиј и св. Климент и Наум се и македонски просветители. Со внесувањето на македонскиот јазик во пишаните творби, засновувајќи ја писменоста и внесувајќи сознанија во практичниот живот, тие се втемелувачи на македонскиот идентитет.
