КРАТОК РОМАН
СПЛИН
(Подолжение: Шесто поглавје)
6.
Бестежинска состојба
Благонаклоноста на времето беше неповратно замината и непредвидливостите сега имаа други, мачни предзнаци. Онака исплашен, до кожа накиснат и стутулен во полупразниот автобус со кој панично бегав од сивиот аквариум на населбата што сѐ уште шумеше, шумеше зад мене, како налудничави слики ги отфрлував и последните спомени. Загледан во темнината што постапно се скрутнуваше околу нас, знам, го гледав лицето на ништожноста. Но тоа за мене веќе немаше никакво значење. Човек што не знае како и од каде да започне одново, клони кон ништожноста и таа не го изненадува, не го вџашува со својата непојмлива празнина. Меѓутоа, празнината – тој матен простор што и зад мене и пред мене се протегаше во бесконечност – имаше своја содржина. Таа содржина, таа празнина бев јас самиот – голема темна сцена по која протрчуваат чудни актери, меѓу кои повремено се препознавав и себеси како некој што за миг застанува збунето затоа што го заборавил текстот. Но немаше никого да ми шепне нешто, да ми припомогне. Ми остануваше само веднаш да се тргнам од сцената и играта да им ја препуштам на оние што знаат да ја играат. А сепак, беше тоа некакво чудно двојство на отстапување и настапување во исто време. Зашто, колку и да се повлекував од местото на настаните, некако постојано пак таму се наоѓав. И не беше тоа само последица на некаква си поопшта инерција. За своите постапки сепак одлучував самиот. Но тие беа како обид на непливач да се извлече од силата на речната матица – секое ново вирче ме туркаше наназад, кон неизбежноста на течењето.
Автобусот нагло застана во една од главните улици. Ме сепна неочекуваната турканица што наеднаш ја преплави неговата внатрешнина. Тука беше многу бучно. Разбрборени луѓе се разбуткаа меѓу седиштата, а однадвор градската бучава се мешаше со аморфните гласови на раздвижените граѓани. Рекламите ја играа својата примамлива игра што се истураше во нерамномерни наплавини светлина што како да се кристализираше во исплакнатиот воздух, и доколку не го чувствував студенилото на своите влажни алишта, за чија што непријатност не би можел да смислам никаква придавка, ќе бев сигурен оти долгиот, мачен сон е веќе зад мене.
Решив тука да слезам и се протуркав до излезот, но токму кога стапнав на тротоарот, пред себе, онака полузавртен, го здогледав Гогош. Изгледаше незаинтересирано и беше некако неприродно всаден меѓу луѓето што, очигледно, за разлика од него, сепак имаа причина да бидат тука. Нагло се свртев да се вратам на своето место, но, наеднаш вкличен меѓу оние што се качуваа и оние што слегуваа, се почувствував така базнадежно, зашто Гогош веќе ме фати за рака и ме гледаше со упорните метални очи, студено насмевнат и спокоен.
„Кај си, бе?“ – рече речиси ноншалантно, влечкајќи ме кон себе. Некако ме измолкна од врвулицата на самиот станичен тротоар и, држејќи ме сѐ уште за раката како да сме се упатиле во некаква заедничка прошетка, ме поведе низ улицата.
„Хм, сакаше да ме одбегнеш, нели?“ – рече тивко и самоуверено. „Па, нема никаква причина за тоа“, додаде. „Кажи, што имало лошо меѓу нас? Ти си одбра свој пат и квит. Јас ги разбирам тие нешта. Но, зошто и натаму да не бидеме пријатели?“
Ми се обраќаше со така непринуден тон што за миг речиси се посомневав дека тоа воопшто е Гогош.
„Слушај“, рече малку подоцна со глас на човек кој ужива во својата редовна вечерна променада, „и самиот гледаш како се збудалија луѓево, па не знаат веќе ни што сакаат, ни што прават. А времињава се тешки. Ќе им се разбие тоа од главата, ќе видиш. Не може туку така да се сврти грбот и да се замине. За сѐ постои одговорност и за сѐ некој ќе мора да поднесе сметка“.
Воопшто не знам зошто продолжив да одам со него, но тој неочекувано како да успеа да воспостави некаква рамнотежа меѓу нас како да сме двајца воени ветерани што се нашле по многу години и, ете, сега расправаат за минатото и за иднината. Можеби и ќе го скандализирав со грубо одбивање натаму да го придружувам, но во тој час навистина никако не можев да најдам причина за тоа.
„Ова со тебе многу ме изненади“, рече наеднаш сосема суво.
Свртевме зад еден агол, влегувајќи во тесна уличка што во прв момент ми заприлега на ќорсокак. Гогош застана да запали цигара. Чекор-два подалеку, сосема спонтано застанав и јас и, изненадувајќи се и самиот, се загледав во него како во најнепознат странец. Всушност, кој беше тој човек и што сакаше од мене? Онака белузлав и гладок во лицето, оставаше впечаток на некој што добро ги знае своите ингеренции. Тие несомнено ги надминуваа границите на можноста на било кој начин да бидат разбрани, а најмалку загатката: кој, каде, како и според кои критериуми му ги доверил. И, ете, можеби токму затоа така триумфираше и неговата самосвест на овластено лице за кое зборот слобода беше лишен од секаква сентиментална содржина.
Повторно ми се придружи. Продолживме до крајот на уличката која, неочекувано, низ еден долгунест безистен излегуваше на друга уличка што исто така ми беше непозната.
Движејќи се во истата насока во која што одевме до пред малку, таа како да се спушташе некаде кон реката… И тука, едноставно, ја загубив можноста да се ориентирам. Сега тоа беше и сосема разбирлива состојба. Целиот тек на овој настан несомнено беше истргнат од нечиј туѓ дневник, од нечиј туѓ живот. Јас немав ништо со тоа. Ниту сакав, ниту имав причина да бидам тука, со Гогош, со тој туѓинец со кој ме поврзуваа чисти случајности што тој така лесно ги претвораше во свои цели. А можеби токму тоа ја овозможуваше и онаа кревка, едвај воспоставена рамнотежа меѓу нас: бесмислата на нашата ненадејна средба за него имаше сосема друго значење.
Но сепак не додаде ништо што би се однесувало на мене. Тоа најмногу ме збуни.
Поведувајќи се по него во тоа излишно одење кон никаде, попаднав во чудна бестежинска состојба во која што беше јасно оти нештата секако и натаму ќе се одвиваат според своите несфатливи законитости. Затоа и ме ужаснуваше помислата разговорот да го сврти на мојот случај. Но тој деликатно прејде преку тоа и преку својата патемна неугодна забелешка дека е изненаден.
Бев истоштен и гладен.
Студеникав ветер, што се засили кога слеговме до реката, ги разбркуваше облаците, но темнината и натаму сѐ поопскурно се цедеше по фасадите на недалечните расфрлани солитери. Некои чудни споменици, што дотогаш не сум ги забележал, чемрееја во зимурливата скудност на паркот низ кој минувавме. Едно куче истрча однекаде, нѐ обиколи, потоа се доближи до нас душкајќи нѐ од растојание што му се чинеше некако прифатливо и одново исчезна во темницата.
Ветерот се вдаваше во сѐ понеугодни налети, но само неговата непобитност, само неговата несомнена разбудувачка присутност ме разуверуваше оти чудните растреперени светла, што како да пламнуваа насекаде зад околните голи грмушки, никако не би можеле да бидат гробни кандилца или свеќи. Си спомнав наеднаш за грозната поплава од пред повеќе години и можеби сепак тоа беа бележани места каде што се удавиле некои несреќници. Булдожерите потоа гровнатите куќарки ги срамнија со земја. Но можеби тоа го направија пребргу, пребргу, пред да се кренат душите.
Забележав оти и Гогош се сепна. Го збуни ирационалноста на настанот и, загледувајќи се во мене, како да очекуваше одговор. Но, нагло изместен од рамнотежа, и самиот ја почувствував несоодветноста на таквото очекување.
„Да побрзаме“, рече наеднаш, речиси со деловен тон. Неговиот глас нагло ме повлече наназад, во онаа само негова реалност во која што тешко се снаоѓав и која што немаше никаква врска со чудните знаци на таа загадочна вечер.
Вџашен, се фатив себеси како го забрзувам чекорот, но дури и да помислам да речам нешто, да се спротивставам или едноставно да се свртам и да си заминам, ние веќе излегувавме од паркот, а во темниот простор што само до пред малку ми се чинеше така празен и глув наеднаш изнурнаа некакви високи, стари зданија, како опачина на огромни кулиси.
Гогош повторно ме фати под рака, чувствувајќи веројатно дека исчекорил доволно од мрачната ирационалност во која што јас, пак, сѐ повеќе попаѓав.
Зградата пред нас беше сосема затемнета од оваа страна, но зад нејзините рабови како да се ширеше некаков бледникав светлосен ореол. Таму, на другата страна, нешто се случуваше, но сепак, наоколу сѐ беше тивко и мирно. Одејќи кон средината на зградата каде што, очигледно, имаше некаков влез, можевме да ги чуеме само своите чекори. Одѕвонуваа студено и метално врз старата и нерамна калдрма. Тој звук ме потсетуваше на нешто дамнешно, од детството, можеби на она сонливо трчкање зад татко ми додека, втегнат во офицерска униформа, со одмерен и самоуверен чекор одеше во обиколка на градските ноќни стражи. Понекогаш така ме водеше со себе, и тој отпечаток од спомените сега како да се стркала пред мене, неочекувано и по малку болно.
На широките но ниски скали Гогош се искачи со еден скок и веќе ја туркаше огромната дабова порта. Бев сигурен оти е заклучена, но таа се подотвори кон некаков чуден внатрешен простор што како да трепереше од придушена светлина и измешани звуци што се надгласуваа некаде во длабочината на зградата. Минавме неколку полуосветлени ходници и, како да се искачувавме низ внатрешноста на некое огромно уво, звуците и бруењето сѐ повеќе се артикулираа во притивнат џагор низ кој се провлекуваше долгиот глисандо на нечиј говор.
„Сето тоа е чудно и сомнително“, прошепоте Гогош. „Баш како да одат со врзани очи и не сакаат да знаат што се случува околу нив, хм“.
Поминавме низ еден долг и сосема затемнет ходник. Од десната страна имаше многу врати и тоа веројатно беа некакви училници. Од левата страна, пак, темницата ја разредуваше слабата светлина што влегуваше низ високите и тесни прозорци. Џагорот стануваше сѐ погласен и беше сосема веројатно оти на крајот од ходникот се наоѓа некаков поширок хол или голема просторија од каде што допираше. Веќе се распознаваа и одделни зборови од непознатиот говорник… Но Гогош одеднаш застана до еден прозорец, нервозно го отвори и се поднаведна.
„Дојди, дојди да видиш“, рече со доверлив глас, мавтајќи кон мене со дланката.
Се наведнав.
„Гледаш? Гледаш?“ – ме праша нестрпливо.
„Што?“
„Па, долу. Таму, лево“.
Навистина, таму имаше нешто, некакво мушкање низ темнината, некакво итање на лица што не можеа да се распознаат во мракот, некакви придушени ламбички, чад. Значи сепак оние чудни секвенци што одвреме-навреме ми прелетуваа пред очите не биле само моја опсесија…
„Да, таму има некој“, реков. „Но зарем тоа не е природно?“
„Те молам, не прави се на удрен. Па, сосема е очигледно дека тие имаа некаква намера“.
Се повлеков од прозорецот, а Гогош и натаму настојуваше да види нешто. Грозно ме болеше главата. Розе можеби веќе беше дојдена кај мене, а помислата некако да се довлечкам до дома беше така далечна и нестварна. Имав чувство дека некаква понорна магнетна сила ми ги корне жилите од вратот и ме раздвојува на глава и труп. И трупот сакаше да избега далеку од главата во која сѐ беше така испремешано и матно. Се потпрев врз ѕидот и бев готов да се спуштам на подот и навистина да се направам на удрен и да заспијам. Но Гогош беше побрз. Одеднаш се најде пред мене и ми ги тресеше рамениците.
„И кажи дека тоа е случајно. Гледаш ли дека сѐ е поместено. Тоа е нивно масло. Сакаше да се подбиваш со мене во врска со оној господин Карлос, но не си ни свесен дека од тебе, всушност, проговара една несекојдневна интуиција. Тој ни ги меша конците… Ќе речеш и дека ништо не знаеш за твојата населба… А? А?“
Го гледав збунето.
„Не знаеш дека е речиси сосема испразнета, нели? И тоа е природно за тебе?!“
„Чекај“, реков. „Пушти ме“.
Му се истргнав од рацете и се упатив кон крајот на ходникот. Можеби Гогош и не претеруваше. Но тоа немаше никаква врска со мене. Мојата потреба да ги менувам нештата веќе одамна беше потрошена. Што имав јас со тоа?
Ме стаса пред самата двокрилна врата.
„Слушај“, рече, „тоа си е твое право на нештата да гледаш како што сакаш, но не би смеел да бидеш така рамнодушен“.
„А зошто не?“ – реков изморено.
„Па, белки човек има и некаква мисија во овој свет…“
Тој секако очекуваше одговор, но јас нагло ја отворив вратата и влегов во холот во кој низ придушената светлина можеа да се распознаат неколку групи млади луѓе. Некои од нив се маткаа околу двете подотворени врати што, бездруго, водеа во некаков голем амфитеатар од кој сега, веќе сосема јасно, се слушаше емфатичниот глас од пред малку.
„Денешниот ден“, рече гласот, „претставува пресвртница во вашиот живот. И не само затоа што одовде ќе излезете со диплома в рака, и не само затоа што ова е уште една несомнена потврда на вашата зрелост, туку и затоа што од овој час и вие врз себе преземате дел од одговорноста за овој свет, дел од чесната обврска новите генерации млади луѓе да ги подготвувате за живот во една уште поубава и уште посреќна иднина…“
Се слушна силно ракоплескање. Некои од момчињата што беа во холот се доближија до вратите и ѕирнаа внатре. Аплаузот не стивнуваше. Бргу стрчав по скалите што, веројатно, водеа кон главниот излез. Низ ходникот сѐ уште одекнуваше ракоплескањето, но јас веќе бев длабоко потонат во ритамот на својот шумен здив што нагло се пресретна со студениот и влажен здив на улицата. Некаде далеку светкаа секавици кои не можеа да нарушат веќе ништо во поредокот на неочекуваната улична тишина што така слатко се втиснуваше меѓу мене и стварноста од којашто, ете, постојано безуспешно се обидував да истрчам и да се спасам.
Кога повторно се најдов во својата темна населба, насекаде наоколу владееше исконско глувило и молк. Можеше дури да се забележи и обликот на небескиот свод што сега, како заоблен од ноќта, некако млитаво се спушташе до самите улици, до крововите на куќарките и до нивните мали, пусти градини. Во воздухот, и по дождот, се ширеше некаков накиселникав зив, зашеметувачки и мачен.
Застанав за миг. Ми се пристори дека слушам нешто…???… Не.
„Тоа е само од напнатоста“, помислив.
Но по неколку чекори пак ми се пристори истото. Како затнат со бубаќ, просторот не впиваше ништо. Моите чекори нараснуваа до неподнослива еуфоничност и беше ризично да побрзам зашто лесно можеше да се случи со својата бучност да ја надминам можноста на сводот да ги поднесе тие вибрации.
Звукот од пред малку сега се повтори сосема јасно. Во некоја од куќите на другиот крај од улицата ѕвонеше телефон. Тоа беше нечиј упорен повик, зашто ѕвонењето воопшто не престануваше, станувајќи сѐ погласно… дрин… дрин… дрин…
Потрчав. Знам, тоа беше чудна реакција и тешко би можел да ја објаснам. Но во тој час помислив на Муна. Само таа би можела да има таков мотив.
Од трчањето почна да ми татни во ушите. Телефонот како да ѕвонеше сѐ побрзо: дрин, дрин, дрин…
Трчајќи по средината на улицата, некаде во слепите очи како да ми фијукаа нејзините рабови, одземајќи му ја сета смисла на времето. Сигурно беше само тоа дека тука некаде, недалеку, исчезнуваа во прождрливоста на црната ноќна дупка што, чиниш, нагло втонуваше удолу како неочекувано понорно место.
Бев сосема блиску.
Дрин, дрин, дрин, дрин…
Се стрчав угоре по скалите. Сѐ уште ѕвонеше. Беше неподносливо темно. Очајно се обидував да ја пронајдам клучалката.
Дрин, дрин, дрин…
Втрчав во куќата.
Дрин…
Ја зграпчив слушалката.
„Ало, ало! Ало! Муна!“
Тит… тит… тит…
(Продолжува утре, во четврток, на 28 декември)
